В помощь имаму: «Предписания шариата» (полная версия книги)

 

Выходом в свет данной брошюры Духовное управление мусульман Республики Башкортостан продолжает серию публикаций «В помощь имаму». Данное издание представляет собой перевод дореволюционного учебного пособия «Ахкамшар‘ийа» известного в нашей полосе исламского просветителя, автора множества научных трудов и учебников для исламских учебных заведений Ахмадхади Максуди[1]. Перевод с тюрки (издание 1912 г.)на русский язык выполнен З. Хасановым. Перевод с татарского («Шэригат хукемнэре», Казань, Татарстан китап нэшрияты, 1997 г.) на башкирский выполнили супруги Салават Ахмадуллин, аспирант Института востоковедения РАН (г.Москва) и Лейсан Ахмадуллина, аспирантка Института мировой литературы РАН (г. Москва).

Выбор для публикации именно данного труда отнюдь не случаен. В условиях современного поиска общих (для российских мусульман вообще и для мусульман нашего региона в частности) ориентиров, со всей очевидностью проявляется актуальность такого понятия как традиционный ислам. Именно некое единое в своей основе, традиционное для нашей полосы понимание ислама претендует на роль того, что уберегло бы мусульман от взаимных упреков в «неправильности», свойственных «молодости» нашего ислама по причине возрождения фактически из небытия. Традиционным, очевидно, мы можем назвать то понимание, которое сформировалось у наших предков, пройдя многовековой путь изучения, поисков и переосмысливания. Результаты тех поисков и переосмысления вылились в труды, формирующие наше современное духовное наследие, которое мы обязаны изучать и, по возможности, обогащать.

ИСЛАМСКИЙ ШАРИАТ

Исламский шариат построен на основе Корана и Сунны (хадисов — речей Пророка) и представляет собой ряд постановлений, касающихся действий и поступков людей. Шариат не оставляет возможности для совершения какого-либо недостойного поступка. Все действия людей расцениваются с точки зрения шариата по 8 категориям: фард, ваджиб, суннат, мустахаб, мубах, харам, макрух тахрими, мустакрах.

1. 1.ФАРД — это категория действий, которые шариат в строгой форме обязывает каждого человека выполнять. За исполнение подобного рода предписаний человек будет вознагражден Аллахом, а при невыполнении без уважительных причин — строго наказан. Кто не верит в истинность этих предписаний и целенаправленно отвергает их — переходит в категорию неверующих. Фард разделяют на два вида: фард ׳айн и фард кифая. Фард ׳айн – это личная персональная обязанность. Это то, что должен делать каждый мусульманин. Примеры: иман, намаз, ураза, закят, хадж.
   Фард кифая — это фард, который возлагается на мусульманскую общину в целом. Если один из общины или некоторые ее члены выполняют этот фард, то с других ответственность снимается. За выполнение – все члены общины будут вознаграждены. Если никто не выполнит этот фард, то вся община будет грешной. Примеры: знать и учить религиозные знания, хоронить по обряду, опекать нуждающихся (больных, сирот, стариков, инвалидов).
2. 2.ВАДЖИБ – категория, которая также, как и фард, относится к обязательным действиям, требующим исполнения. За выполнение ваджибов человек будет вознагражден Аллахом, а за невыполнение без уважительных причин считается большим грешником. Кто опровергает ваджибы, тот несет большой грех, хотя и считается, что за это он не переходит в категорию неверных, как это было в фарде.
3. 3.СУННАТ. Это категория действий, которые выполнял пророк Мухаммад, (да благословит его Аллах и приветствует) и говорил, что за их выполнение верующего ждет вознаграждение. Мы должны стремиться к выполнению каждого сунната. Кто без причины не выполняет суннаты, тот в День суда будет спрошен об этом, хотя и не будет относиться к категории больших грешников. В День суда такие люди не будут иметь заступника в лице Пророка, мир ему.
4. 4.МУСТАХАБ — это категория действий, которые были часто выполняемы Пророком. Выполняющие мустахаб будут вознаграждены (заслуживают сауаб), а не выполняющие — не будут считаться грешниками и в День суда не привлекутся к ответу.
5. 5.МУБАХ — это категория таких действий, которые можно и делать и не делать. За совершение и несовершение действий из данной категории нет ни награды ни греха. Эти действия бесчисленны. Все то, что не обязывается и не осуждается шариатом, входит в мубах.
6. 6.ХАРАМ – категория действий, категорически запрещаемые и осуждаемые исламским шариатом. Позволяющий себе совершать деяния из категории харам является большим грешником. Тот, кто, боясь греха, воздерживается от совершения харама, будет вознагражден Аллахом. Намеренно и осознанно отвергающий подобного рода запреты теряет веру и переходит в категорию неверующих. Харам различают двух видов: харам зулми и харам гайри зулми.
   Харам зулми — это такая категория харама, совершение которого наносит вред не только производящему его человеку, но еще и посторонним людям. Например, кража. Совершивший харам зулми и поклявшийся впредь не совершать подобного, будет прощен Аллахом лишь в том случае, если его простит пострадавший.
   Харам гайри зулми – это такая категория харама, совершение которого приносит вред только самому производящему его. Например, потреблять недозволенное. Если совершивший харам гайри зулми покаялся в содеянном и зарекся не повторять подобного – Аллах, возможно, простит.
7. 7.МАКРУХ — это категория действий, которые пророк Махаммад (мир ему) запретил совершать. Кто не совершает макрух, сознательно боясь греха, тому будет награда от Аллаха — сауаб. Совершающий — считается грешным. Кто опровергает их запретность и говорит, что эти действия можно делать — становится грешником, хотя и не переходит в категорию неверующего.
8. 8.МУСТАКРАХ — это категория действий, которые пророк Махаммад (мир ему) предпочитал совсем не совершать. Он разъяснял, что сделав мустакрах, человек получит только вред. Допускающий для себя совершать мустакрах верующий, не являясь большим грешником, показывает, тем не менее, свою большую невоспитанность.

ФАРД

ФАРД — это категория действий, которые шариат в строгой форме обязывает каждого человека выполнять. За исполнение подобного рода предписаний человек будет вознагражден Аллахом, а при невыполнении без уважительных причин — строго наказан. Кто не верит в истинность этих предписаний и целенаправленно отвергает их — переходит в категорию неверующих. Фард разделяют на два вида: фард ׳айн и фард кифая. Фард ׳айн – это личная персональная обязанность. Это то, что должен делать каждый мусульманин. Примеры: иман, намаз, ураза, закят, хадж.
Фард кифая — это фард, который возлагается на мусульманскую общину в целом. Если один из общины или некоторые ее члены выполняют этот фард, то с других ответственность снимается. За выполнение – все члены общины будут вознаграждены. Если никто не выполнит этот фард, то вся община будет грешной. Примеры: знать и учить религиозные знания, хоронить по обряду, опекать нуждающихся (больных, сирот, стариков, инвалидов), отвечать на приветствие, участвовать в похоронах.

ФАРД АЙН

1. 1.Познавать единство Аллаха, изучать его атрибуты.
2. 2.Знать и верить, что Мухаммад, мир ему, послан Аллахом к людям для наставления на истинный путь.
3. 3.Верить в истинность того, что все постановления ислама, сообщенные Мухаммадом, являются истинными и исходят от Аллаха.
4. 4.Произнести свидетельство ислама: «Нет бога, кроме Аллаха, и Мухаммад — Его посланник») в присутствии свидетелей, и подтвердить, что ислам – единственный путь, ведущий к довольству Всевышнего.
5. 5.Ежедневно совершать намаз — пятикратную молитву.
6. 6.В месяц рамадан ежедневно держать уразу.
7. 7.Тот, чье состояние доходит до установленной нормы (нисаб) — ежегодно выплачивать бедным очистительный налог – закят (2,5% от состояния).
8. 8.Тот, кто имеет возможность, совершить хотя бы один раз в жизни хадж (паломничество) в Мекку.
9. 9.От посевов, лесонасаждений, сенокосных угодий, пчелиных ульев давать бедным ׳ушр (10 % от урожая)
10. Изучать и знать действия и ритуалы поклонения, относящиеся к категории обязательных действий (фард).
11. Принимать участие в коллективной пятничной молитве.
12. Подчиняться воле Аллаха, совершая предписанные постановления.
13. Каждое постановление шариата исполнять искренне ради довольства Аллаха.
14. По возможности, постоянно помнить об Аллахе.
15. Не совершать действия, осуждаемые шариатом.
16. За совершенные прежде грехи покаяться и настроиться впредь их не совершать.
17. Изучая окружающий мир, видеть в ней могущество и величие Аллаха.
18. Быть довольным Аллахом за Его дары.
19. Приступив к выполнению какого-либо действия, положиться на Аллаха (причинно-следственная связь).
20. Если настигла какая-то беда (болезнь, смерть, катастрофа и т.д.), отдавать себе отчет, что все это происходит по воле Аллаха и проявлять сдержанность, терпеливость (остерегаться возникновения плохих мыслей по отношению к Аллаху).
21. Считать Иблиса своим врагом, остерегаться выполнять внушаемые им греховные поступки.
22. На словах и в делах быть на стороне истины и справедливости.
23. На суде, будучи свидетелем, говорить исключительную правду, не искажать действительность.
24. При необходимости — служить в армии, защищать родину.
25. Трудиться и добывать средства для содержания себя и своей семьи, чтобы иметь возможность спокойно выполнять предписания шариата.
26. Одеваться в соответствии с необходимостью.
27. Питаться по мере необходимости.
28. Если в руки попало чужое богатство, необходимо вернуть хозяину.
29. Пропущенную молитву необходимо выполнить позже.
30. Намеренно нарушевшему уразу в месяц Рамадан – искупить грех (освободить раба или держать уразу 2 месяца подряд).
31. Своевременно не выплатившему закат и ушур (10%) — рассчитаться позже.
32. Если кто-либо не смог расплатиться с долгами своевременно, обязан до смерти завещать своим наследникам, чтобы те рассчитались с долгами за него из части его достояния, которое остается как наследство.
33. Наследники обязаны полностью рассчитаться с долгами усопшего, даже если им и не досталось от наследства ничего.
34. Уразу, которая своевременно не держалась, восполнить.
35. Муж обязан содержать жену честно и справедливо, не проявлять насилия.
36. Муж обязан подготовить для жены отдельный дом или комнату.
37. Муж обязан обеспечить жену необходимой общепринятой одеждой.
38. Муж обязан обеспечить жену необходимыми продуктами питания.
39. Дети обязаны стараться хорошо относиться к родителям, уважать и подчиняться им (стремиться, чтобы они были довольны).
40. Дети обязаны содержать родителей, если они находятся в бедности.
41. Отец обязан содержать малых детей.
42. Мужчина обязан при необходимости содержать малолетних детей родственников и инвалидов (если мужчина сам является инвалидом или живет в нищете — то он освобождается от этой обязанности).
43. Если зарекся (дал обет) — нужно исполнить, если это не выходит за рамки шариата.
44. Если вознамерился совершить какой-либо ритуал или молитву — обязан исполнить.
45. Если не смог исполнить задуманное (обещанное) — обязан рассчитаться выплатой штрафа (освободить раба, накормить бедняка).
46. Когда слышишь чтение Корана — отставить все дела.
47. Муж обязан от чистого сердца отдать жене махр (обещанное ей при вступлении в брак). Это ее личное имущество.
48. Верующий, находящийся в состоянии джунуб — большого осквернения (результат половой активности, сопровождаемой выходом спермы), обязан совершить полное ритуальное омовение.
49. Верующая женщина после прекращения месячных обязана совершить полное ритуальное омовение.
50. По завершению послеродового периода (40 дней) женщина обязана совершить полное ритуальное омовение.
51. Среди единомышленников разъяснять установленные фарды.
52. Призывать единомышленников к совершение добрых дел и удерживать от недозволенного шариатом.
53. Отдаляться от совершения запрещенных поступков.
54. Любые ритуалы шариата (тахарат, гусул, молитву и др.) совершать со всеми предписаниями (фардами, входящими в эти действия). Пример: в тахарате – 4 фарда, таяммуме – 4, гусле -3, в намазе – 8 внешних и 8 внутренних, в уразе – 3, в хадже — 3.

ФАРД КИФАЯ

1. 1.Досконально знать все постановления исламского шариата (хорошо изучить мусульманское право).
2. 2.Обучать невежественных мусульман исламскому шариату.
3. 3.Знать весь Коран наизусть.
4. 4.Производить общественно-необходимые средства производства и средства потребления.
5. 5.Содержать старцев, у которых нет опекунов, и которые не имеют средства к существованию.
6. 6.Помогать инвалидам, беспомощным, больным, у которых нет опекунов.
7. 7.Воспитывать сирот.
8. 8.Навещать больных, справляться об их здоровье.
9. 9.Покойника обмыть и одеть по шариату.
10. Над покойным перед захоронением прочитать молитву (джаназа).
11. Для усопшего выкопать могилу и похоронить.
12. Отвечать на приветствие.
13. Если человек чихнул и произнес «Хвала Аллаху» (Альхамду лилляхи), ответить: «да смилостивится над тобой Аллах» (ярхамука Аллаху).
14. Когда произносят или слышат имя Пророка, обязательно добавлять слова благословения и приветствия (салават).
15. Встать на защиту Родины, если на нее напали враги. В мирное время – охранять.

ВАДЖИБ

Важиб также, как и фард, является обязательным действием, требующим исполнения. За выполнение важибов человек будет вознагражден Аллахом, за невыполнение без уважительных причин считаться большим грешником. Кто опровергает важибы, тот несет большой грех, хотя и считается, что за это он не переходит в категорию неверных, как это было в фарде.

1. 1.После окончания уразы необходимо дать милостыню (фитр-садака), равную стоимости 2 кг. Пшеницы, за себя и за каждого члена семьи.
2. 2.Во время праздника Курбан-байрам совершить жертвоприношение (мясо раздается бедным).
3. 3.В жизни один раз совершить хадж к святыням ислама (Мекку).
4. 4.Ежедневно, после ночного намаза читать 3 ракаата молитвы витр важиб.
5. 5.Вместе с остальными мусульманами 2 раза в год принимать участие в праздничных молитвах (Ураза-байрам и Курбан-байрам).
6. 6.Во все три дня праздника жертвоприношения и в первых трех молитвах четвертого дня после фарда произносить «такбир ташрик».
7. 7.Коран читать согласно правилам чтения, т. е. знать «тажвид».
8. 8.Читающему или слышащему аяты поклонения (14 мест в Коране) совершить земной поклон «саджа тилават».
9. 9.Выполнять обещания.
10. Если намерен сделать что-либо и об этом речь идет, необходимо добавить: «если того пожелает Аллах». (На арабском языке это будет звучать так: «ин ша-а Аллах»).
11. Произнося имя Аллаха, добавляют эпитеты, выражающие Его величие.
12. Жена должна выполнять возложенные на нее обязанности и подчиняться мужу.
13. Учащийся (шакирд) обязан подчиняться и уважать своего учителя.
14. В душе желать каждому только хорошего, доброго, приятного.
15. По возможности, оказывать помощь людям и животным, оказавшимся в трудном положении.
16. Если преподносят подарок или сувенир — принять.
17. За подарок — поблагодарить.
18. На сделанное кем-то для тебя хорошее и приятное ответить тем же.
19. Если приглашен в гости — необходимо пойти. Исключение составляет лишь сомнение в чистоте пищи. Под чистой пищей понимается соответствие ее требованиям шариата. Не разрешается употреблять ворованное и свиное мясо, мертвечину.
20. Если сделал кому неприятность — необходимо извиниться и попросить прощения.
21. Сказать покупателю о недостатках своего товара.
22. Верующим братьям (сестрам) помогать друг другу.
23. По возможности, о делах верующих быть хорошего мнения.
24. Разведенная или овдовевшая женщина до истечения установленного шариатом сроком должна скромно одеваться и не проявлять признаков веселья.
25. Разведенная женщина должна оставаться в доме до истечения установленного срока, кроме случаев, когда ей грозит опасность.
26. Путнику положено сокращать обязательную молитву: вместо 4 ракаатов — читать только 2.
27. Если кому-то предъявлено несправедливое обвинение, то знающему истину положено вступиться, рассказать правду.
28. Не таить обиду более трех дней. По истечении этого срока необходимо помириться (если это не вредит его вере).
29. Если сватают невесту за подходящего жениха, и она дает на это согласие, — необходимо выдать ее замуж.
30. Кто нарушил установленный ритуал во время совершения паломничества, обязан сделать жертвоприношение и дать милостыню.
31. Вырабатывать в себе хороший характер.
32. На каждое обстоятельство (вещь) смотреть осмысленно и уметь извлекать для себя урок.
33. Руководители обязаны хорошо относиться к своим подчиненным, принимать справедливые решения.
34. Человек, знающий ответ на поставленный вопрос обязан отвечать.
35. Если при жизни не успел исполнить пропущенные молитвы, уразу — необходимо завещать наследникам о выдаче бедным милостыни (фидья).
36. Заблаговременно, до прихода смерти, верующий обязан распределить наследство, чтобы наследники имели возможность рассчитаться из оставленного им богатства за невыплаченные вовремя долги.
37. Верующий, имевший реальные возможности, но не выполнивший установленный фард — хадж, обязан завещать наследникам совершить его за плату из его имущества.
38. Наследникам необходимо исполнять завещанное, расходуя при этом до одной трети из оставленного наследства.
39. Родители обязаны обучать своих детей вопросам религии, ритуалам, культуре поведения и пр. При необходимости, можно нанять обучающего.
40. Родственники не должны порывать между собой отношений, обязаны жить в дружеской атмосфере.
41. Если верующий неосмотрительно поклялся порвать отношения со своей законной женой, обязан уплатить установленный шариатом штраф-искупление.
42. Если верующий поклялся не прикасаться к жене четыре или более месяцев, обязан нарушить свою клятву и выплатить штраф-искупление.
43. Имеющему две жены — обеспечить равенство и справедливость между ними.
44. Каждый ритуал шариата исполнять со всеми важибами (например, в молитвах 22 важиба).

СУННАТ

Эти действия выполнял наш Пророк; он говорил, что за выполнение их ждет вознаграждение. Мы должны стремиться к выполнению каждого сунната. Кто без причины не выполняет суннаты, тот в День суда будет спрошен об этом, хотя и не будет относиться к категории больших грешников. Они не будут иметь в День суда заступника в лице Пророка.

1. 1.Каждое хорошее и доброе дело начинать с именем Аллаха (во имя Аллаха Милостивого, Милосердного).
2. 2.После того, как чихнул, произнести: «хвала Аллаху» (алхамду лиЛляхи).
3. 3.При зевании — прикрывать рот.
4. 4.При встрече с верующими — поприветствовать.
5. 5.Перед едой мыть руки.
6. 6.После еды также вымыть руки.
7. 7.Перед едой сказать: «Во имя Аллаха Милостивого, Милосердного». После еды поблагодарить Аллаха.
8. 8.Принимать пищу сидя.
9. 9.До и после еды лизнуть чуточку соли.
10. Если нет особой необходимости, есть без приспособлений, т. е. руками.
11. Пищу принимать правой рукой.
12. При питье посуду держать в правой руке.
13. Пить не захлебываясь, с паузами.
14. Пищу употреблять из стеклянной, фарфоровой и деревянной посуды.
15. Не разбрасывать крошки от еды, а также употребить их в пищу.
16. Кушать ячменный хлеб.
17. Не оставлять пищу в своей посуде.
18. С женой и детьми есть вместе.
19. Когда предлагают молоко, воду или что-то другое приятное — надо принять.
20. Одежду одевать белого, зеленого или черного цветов.
21. Снятую одежду завернуть и убрать.
22. Одежду содержать в чистоте и порядке.
23. Лишнюю, слегка поношенную одежду раздавать бедным.
24. При чтении молитвы на голову надеть чалму.
25. Одежду носить, пока не износится.
26. Ложиться спать, имея тахарат.
27. Перед сном почистить зубы.
28. При омовении, желательно чистить зубы мисваком (сладкий корень) и тщательно прополаскивать рот.
29. Просыпаться с рассветом.
30. Чтение Корана начинать именем Аллаха.
31. Молитвы фард читать в коллективе (с джамагатом).
32. Перед обязательной молитвой прочитать азан и икамат.
33. Молитвы читать в мечети махалля (ближайшей к месту жительства).
34. Читая обязательные молитвы, не оставлять дополнительные — суннат в утренней, обеденной, вечерней и послеобеденной молитвах.
35. Во время уразы, после ночного намаза, читать намаз таравих.
36. За месяц рамадан, на молитвах тарауих, прочитать полностью Коран.
37. В месяц рамадан хотя бы одну ночь провести в мечети в благочестивом уединении (читать Коран, молитвы).
38. В месяц рамадан перед рассветом не оставлять прием пищи.
39. В месяц рамазан после захода солнца вначале немного поесть (ифтар), затем приступить к выполнению вечерней молитвы.
40. В пятницу, накануне или в день праздника совершить полное омовение — гусль.
41. В день праздника Ураза-байрам поесть после рассвета, до восхода солнца.
42. В день праздника жертвоприношения Курбан-байрам с рассвета до окончания праздничной молитвы не есть.
43. После праздничной молитвы в день Курбан-байрам отведать какое-либо приятное блюдо.
44. В праздничные дни одевать свою лучшую одежду.
45. Содержать рот, зубы в чистоте.
46. Усы укорачивать во избежание попадания в рот.
47. Стричь ногти.
48. Убирать волосы под мышками.
49. Убирать волосы на лобке.
50. Мальчикам до 10-летнего возраста сделать обряд обрезания.
51. Женщинам разрешается украшать ногти хной.
52. Носить штаны.
53. Оказывать почет пожилым людям, ученым.
54. Быть милосердным по отношению к малолетним.
55. Приглашать в гости и угощать родственников, друзей, соседей.
56. Гостей встречать хорошо.
57. Услуги и почтение оказывать соответственно заслугам человека. Например, отношение к ученому или почтенному старцу не может равняться отношению к невежде.
58. Приветствуя друг друга, обменяться рукопожатием.
59. Имеющий возможность содержать семью обязан жениться.
60. Способная вести необходимые семейные заботы должна выйти замуж.
61. Свадьба должна быть открытой (не тайной).
62. Свадьбу сопровождать пиршеством, угощением.
63. Уничтожать животных, насекомых, приносящих однозначный вред людям.
64. Просить Аллаха направить заблудших на путь истины.
65. Стараться примирить поссорившихся.
66. Если того же, что и ты желают другие люди, должен по-доброму мириться с этим.
67. То, чего не желаешь себе, не желай и другим.
68. Нуждающемуся дать деньги взаймы, но запрещается брать рост.
69. По отношению к женщинам всегда нужно быть особенно внимательным: оказывать помощь.
70. В вопросах ведения хозяйства держать совет с женой.
71. В путь выходить с друзьями.
72. Посещать могилы, задумываясь и размышля о бытии.
73. Больному показаться врачу, проходить лечение.
74. При необходимости — сдать кровь.
75. 29-го дня лунного месяца шагбан наблюдать за новолунием. Если зарождающийся месяц (начало месяца рамадана) виден, то со следующего дня приступить к уразе.
76. Хорошо знать арабский язык.
77. Умирающего положить на спину, ноги направить в сторону Киблы.
78. Умирающему напоминать формулу свидетельства веры.
79. Покойнику закрыть глаза.
80. Покойнику закрыть рот и притянуть чем-либо подбородок для того, чтобы не раскрывался рот.
81. На голову покойника брызнуть приятно пахнущие вещества.
82. Почившего мужчину обернуть, согласно ритуалу, — 3 раза, женщину — 5 раз.
83. Покойника нести вчетвером.
84. Пронести покойника, сменяя друг друга, около 40 шагов.
85. Нести покойника спешно, но не слишком быстро.
86. Могилу копать перпендикулярно Кибле, с нишей для покойника.
87. Покойника опускать в могилу со стороны Киблы.
88. Покойника в нише могилы положить головой в сторону запада, ногами в сторону востока, лицом в сторону Киблы, полубоком.
89. Перед закладыванием ниши покойника-женщину покрыть одеялом.
90. Все молитвы и ритуалы выполнять с соответствующими суннатами. Например: в омовении (тахарат) для молитвы — 20, в полном омовении -10, в молитвах — 38, в уразе — 6, хадже — 10 суннатов.

МУСТАХАБ

Мустахаб – действия данной категории часто выполнял Пророк. Выполняющие мустахаб будут вознаграждены (сауаб). Не выполняющие — не будут считаться греховными и в День суда не привлекутся к ответу.

Для верующих похвальны следующие 150 мустахабов:

1. 1.В Медине навестить могилу нашего пророка (этот мустахаб приравнивается к категории важиб и суннат).
2. 2.Читать дополнительные молитвы.
3. 3.Держать дополнительную уразу.
4. 4.Сделать дополнительный хадж.
5. 5.Давать подаяния и милостыню помимо установленных закат и ушур.
6. 6.При совершении ритуального омовения расположиться лицом к Кибле.
7. 7.По возможности, постоянно ходить в состоянии ритуальной чистоты (тахарат).
8. 8.Заранее, до наступления времени молитвы, взять тахарат.
9. 9.Если верующий совершил какое-либо дело, имея тахарат, то для следующего деяния тахарат обновить.
10. При совершении тахарата читать необходимые молитвы (дога).
11. Чаще произносить слова возвеличивания Аллаха: «Аллаху акбару».
12. Чаще произносить формулу единобожия: «ля иляха илля Аллах».
13. Произносить слова, выражающие отсутствие недостатков у Аллаха: «субахана Аллаху».
14. Всякий раз произносить слова, славящие Аллаха: «Альхамду лилляхи».
15. Всякий раз просить у Аллаха прощение за совершенные грехи: «астагфиру Аллах».
16. В свободное время читать Коран.
17. Произносить много раз салават Пророку: «Аллахумма салли ала мухаммад уа ала аали мухаммад уа саллим».
18. При упоминании сподвижников Пророка, знаменитых ученых — богословов добавлять к их именам слова почета.
19. Кушать на полу, расстелив скатерть,
20. Любую пищу брать малыми порциями и основательно пережевывать.
21. Пищу брать тремя пальцами.
22. После окончания приема пищи вытереть пальцы и рот.
23. При приеме пищи вспоминать о голодных и славить Аллаха.
24. За столом вести себя прилично.
25. Не переедать.
26. Сидеть за скатертью, пока не уберут пищу.
27. За столом брать только ту пищу, которая лежит непосредственно перед тобой.
28. После угощения высказать хозяину добрые пожелания.
29. Когда накрыт стол — необходимо поесть (если не подходит время молитвы).
30. Пищу и напитки употреблять не слишком горячими.
31. В семью покойника или в семью пострадавших направить пищу.
32. Для борьбы с самолюбованием, одевать одежду, имеющую заплатки.
33. Одевать шерстяные изделия.
34. Одежду надевать сначала на правую руку или ногу.
35. Одежду или обувь снимать, начиная с левой руки, ноги.
36. По пятницам надевать новые вещи.
37. Одеваемую одежду сначала встряхнуть.
38. Загрязненную одежду стирать.
39. В мечеть идти с чалмой.
40. Обувь одевать серого или желтого цветов.
41. Содержать двор в чистоте и порядке.
42. Штаны и ичиги одевать сидя.
43. При приглашении на угощение необходимо явиться даже к самому бедному человеку, если нет сомнения в чистоте пищи.
44. Вечером, закрывая ворота и двери, упомянуть имя Аллаха.
45. Вечером закрывать занавески на окнах.
46. Перед тем, как лечь спать, постель необходимо встряхнуть.
47. Перед сном присутствующим сказать свои завещания.
48. Перед сном покаяться в совершенных грехах и попросить у Аллаха прощения.
49. Перед сном погасить горящие огни.
50. Для сна лечь лицом в сторону Киблы на правый бок, направив ноги на восток.
51. С родителями, по возможности, встречаться хотя бы один раз в неделю. Стараться служить им тем, что заслуживает благодарность.
52. Старших родственников уважать так же, как своих родителей.
53. Любить, уважать друзей своих родителей.
54. Младших родственников уважать так же, как своих детей.
55. Жена должна уважать родственников своего мужа.
56. Муж должен уважать родственников своей жены.
57. Женщине в послеродовой период и в период месячных носить не очень новую одежду.
58. Мужу не иметь близости с женой в период ее месячных и послеродовый период.
59. Стараться быть в дружбе с умными, имеющими добрый нрав людьми.
60. При встрече с друзьями и родственниками быть радостным.
61. При обмене рукопожатием брать руки под корень большого пальца.
62. При первом знакомстве узнать имя, расспросить о родственниках.
63. Друзьям и близким людям намекать об имеющихся недостатках наедине.
64. Одеваться опрятно. Выглядеть особенно прилично перед женой, друзьями.
65. Оглядеть свой внешний вид перед зеркалом.
66. Жене одеваться хорошо. Быть дома опрятной.
67. На одежду желательно брызнуть приятно пахнущие вещества.
68. Женщина, выходящая на улицу, не должна стремиться одеть все самое лучшее.
69. На глаза и брови полезно наносить сурьму.
70. Мужчинам усы и бороду подкрашивать хной.
71. Волосы, усы и бороду содержать в чистоте и порядке, расчесывать.
72. Волосы укорачивать или совсем сбривать.
73. Губы, нос, уши, пальцы, ногти чаще мыть (содержать в чистоте).
74. Стричь ногти, подрезать усы (брить желательно по четвергам или пятницам).
75. Ногти и волосы закапывать в землю.
76. Любить и уважать богобоязненных за их добропорядочность.
77. По возможности, помогать людям, страдающим от несправедливости, тирании.
78. По возможности помогать людям, которые заняты благородными делами.
79. Тех, кто открыт для восприятия, по возможности направлять на путь истины, обучать полезному.
80. Если не кроется какой-либо вред, то оказывать помощь людям.
81. Не выставлять напоказ свои прегрешения и недостатки.
82. Стараться не обнародовать недостатки других.
83. Заблудшему — указать дорогу.
84. Опечаленного — успокоить теплыми словами.
85. Если самого постигло горе, следует сказать: «Воистину, мы безраздельно принадлежим Аллаха, и, воситину, к нему наше возвращение» (аят из Корана).
86. Несправедливо пострадавшему оказать помощь.
87. Молить Всевышнего, чтобы грешных Он направил на путь истины.
88. Просить Аллаха, чтобы он простил грешных людей.
89. Сесть и слушать, когда среди собравшихся на меджлисе людей идет разговор, призывающий к благому.
90. Добрые и полезные дела совершать без огласки.
91. Когда проносят (провозят) покойника — встать, даже если он был неверующим, грешным человеком.
92. Проводить покойника.
93. Нуждающемуся оказывать помощь, давая домашний инвентарь (требовать при этом плату не разрешается).
94. Предоставлять материальную поддержку и свои услуги мечети, медресе.
95. Оказывать материальную поддержку и услуги для строительства или ремонта зданий, дорог, мостов и других общественно важных дел.
96. Выращивать полезные лесонасаждения.
97. Убирать с дороги мешающие людям предметы (например, камни).
98. Одну треть жертвоприношения раздать неимущим.
99. При рождении дочери зарезать одного барана, при рождении сына – двух. Мясо раздать.
100. 100.Через 7 дней после рождения ребенка сбрить ему волосы и дать милостыню золотом или серебром, весом, равным весу волос ребенка.
101. 101.На седьмой день дать ребенку хорошее имя.
102. 102.К делам приступать рано.
103. 103.Остерегаться покупать сомнительные вещи, например, больной скот.
104. 104.Если продавший передумал и хочет взять свою вещь обратно, следует вернуть ее, не требуя за это какое-либо возмещение.
105. 105.Если покупатель передумал и хочет вернуть купленную вещь назад — хозяину надо взять ее, вернув полностью полученную сумму.
106. 106.Выходя в дорогу — избрать старшего.
107. 107.Едущему верхом или на повозке спешиться при подъеме на возвышенность.
108. 108.Путнику в месяц рамадан откладывать уразу лишь имея однозначное на то основание («сафар»).
109. 109.Возвращающемуся из поездки привезти подарки детям и близким.
110. 110.Долг стремиться быстрее вернуть.
111. 111.Должника, по возможности, не торопить с возвращением долга.
112. 112.Не хвастать количеством своего богатства.
113. 113.Не скрывать своего хорошего материального положения (не хвастая).
114. 114.Не плеваться.
115. 115.Драгоценный товар, дорогие вещи покупать или продавать при двух, не менее свидетелях.
116. 116.Будучи в плохом расположении духа воздерживаться от употребления обильной еды.
117. 117.С должника необходимо брать расписку при двух и более свидетелях.
118. 118.Воздерживаться от хождения в такие места, которые вызывают нехорошее впечатление.
119. 119.О покойниках говорить лишь положительное.
120. 120.Читать Коран, совершать дополнительные молитвы и просить Аллаха, чтобы за это Он простил грехи усопших.
121. 121.Закрывать посуду с водой и продуктами.
122. 122.Любое дело совершать не торопясь, добросовестно.
123. 123.При работе, по отношению к людям быть мягким, добрым.
124. 124.Проявлять удовлетворенность тем имуществом, которым располагаешь.
125. 125.В каждом деле быть скромным и порядочным.
126. 126.Угощая гостей, вначале подавать почтенным.
127. 127.Угощение подавать, начиная с правой стороны.
128. 128.Самохвалам и себялюбам отвечать тем же, чтобы те не превозносились.
129. 129.Будущий жених должен посмотреть на невесту (чтобы она была ему известна не заочно).
130. 130.Разрешаются новшества, не противоречащие духу ислама, шариата.
131. 131.Уважать и оказывать гостеприимство людям, которые являются почитаемыми людьми своего народа.
132. 132.Разрешается пользоваться новшествами, не противоречащими духу ислама и шариата.
133. 133.При выходе в путь или начиная какую-либо работу, и при этом, повстречавшись с хорошим человеком, надеяться, что дела будут хорошими.
134. 134.Больного обрадовать, обнадежить, что он вылечится, ему будет легче.
135. 135.Ощупать лоб и руки больного.
136. 136.Играть в игры, способствующие подготовке будущих воинов, например, стрельба.
137. 137.Учиться верховой езде, использованию техники, играя в соответствующие игры.
138. 138.Сиротам оказывать моральную и материальную помощь, радовать их.
139. 139.Оказывать моральную поддержку и материальную помощь бедным вдовам.
140. 140.Давать милостыню пожилым, бедным, инвалидам.
141. 141.Радоваться рождению дочери, ожидая, что это к добру.
142. 142.Отношение родителей к дочерям должно быть более мягким, чем к сыновьям.
143. 143.Принимая ислам, человек должен совершить полное ритуальное омовение.
144. 144.В 15 лет, по достижению совершеннолетия, совершить полное ритуальное омовение (гусль).
145. 145.Воду для омовения подготовить самому.
146. 146.При совершении малого ритуального омовения находиться в приличном положении.
147. 147.При совершении ритуального омовения находиться на возвышении, чтобы брызги не попали на одежду.
148. 148.Обучаться красивому почерку.
149. 149.Молитвы и другие предписания шариата исполнять со всеми входящими в них мустахабами.

МУБАХ

Это категория таких действий, которые можно и делать и не делать. За исполнение и неисполнение не будет ни награды, ни наказания. Эти действия бесчисленны. Все то, что не предписывает и от чего не предостерегает шариат, входит в данную категорию.

1. 1.Есть досыта, но не переедаться.
2. 2.Пить дозволенное, пока не напьешься.
3. 3.Есть дозволенное, приготовленное неверующими.
4. 4.Есть мясо дозволенных животных, которые зарезаны иноверными, признающими Аллаха (Бога) и некоторых из Его пророков и книг.
5. 5.Для аппетита пить безалкогольные соки, др.
6. 6.Употреблять уксус, приготовленный из винограда винного.
7. 7.Употреблять соль, находящуюся вокруг животного, попавшего на солевые разработки, и превратившегося в солевой комок.
8. 8.Для лечения, при крайней необходимости употреблять недозволенные в качестве еды жидкости или продукты, если это рекомендует надежный знающий врач.
9. 9.Охотиться на диких животных, если целью охоты является необходимость извлечения какой-либо пользы (мясо, жир и др.).
10. Кастрировать животных.
11. Женщине носить шелковые изделия (мужчинам это запрещено — харам).
12. Мужчинам разрешается носить шелковые вещи при условии, если одна из нитей материала, нить основы — не шелковая .
13. Мужчинам для украшения носить на одежде полоски из чистого шелка не шире, чем четыре пальца.
14. Пользоваться постельным бельем, имеющим украшение из шелка.
15. 15., Пользоваться посудой, которая украшена серебром (не трогая посеребренные места).
16. Женщинам носить украшения из золота и серебра.
17. Мужчинам иметь серебряный перстень, посеребренный пояс или оружие.
18. Носить именной перстень.
19. Разговаривать на безвредные темы.
20. Читать стихи, имеющие поучительную цель.
21. Слушать стихи, имеющие воспитательное назначение.
22. Для предотвращения несправедливости, тирании сказать неправду.
23. Для примирения поссорившихся и восстановления дружбы между ними допускается сказать ложную информацию.
24. Для того, чтобы удовлетворить жену и создать приятную атмосферу в семье допускается сказать неправду.
25. На войне для введения противника в заблуждение, сообщить неверную информацию.
26. Говорить истину за глаза о недостойном и зловредном человеке. Кроме перечисленных случаев обман всякого другого рода запрещается.
27. Говорить за глаза о тиране, несправедливом.
28. Сказать о недостатках какого-либо города, поселка.
29. Кто умышленно оскорбляет людей, образумить словами «бессовестный», «невоспитанный» и др.
30. Правдивыми словами рассказывать шутливые, веселые истории.
31. 31.По-доброму завидовать хорошим, порядочным людям и настраивать себя быть таким же.
32. Предостеречь человека, если о нем был разговор, наносящий ему вред.
33. При необходимости латать зубы золотом, серебром или другими материалами.
34. При крайней необходимости извлекать ребенка из утробы матери путем операции.
35. При торговле продать товар тому, кто больше платит.
36. Рисовать неодушевленные предметы: цветы.
37. Для лечения, при вынужденной необходимости смотреть на половые органы.
38. Взглянуть на любой орган своей жены или своего мужа.
39. Видеть шею, руки до локтей и голени близких родственников, (это не будет считаеться за грех, т. к. в семейном быту это всегда случается).
40. Так как считается вынужденным и неизбежным видеть лица посторонних женщин, то нельзя допускать мысли о любви, прелюбодеянии. Однако смотреть с любовью и недозволенными мыслями запрещается (харам).
41. Видеть тело мужчины выше пояса и ниже колен.
42. Не запрещается физически сильным мужчинам, имеющим состояние, способным обеспечить равенство и справедливость, жениться на двух и более (до четырех) женщинах. Если нет перечисленных условий — не разрешается.
43. Разводиться, если на это имеются обоснованные причины, не противоречащие шариату.
44. Женскому персоналу ходить в придворную баню.
45. В месяце рамадан путникам откладывать уразу до возвращения домой (пропущенные дни поста восполняется в другое время).
46. Путникам пользоваться ичигами, не снимая с ног при омовении, не более трех дней.
47. Питаться мясом дозволенных животных.
48. Пить молоко животных, мясо которых разрешается для еды.
49. Употреблять в пищу яйца птиц, разрешенных для питания.
50. Есть растения, не вредящие здоровью и не пьянящие.
51. Пить напитки, безвредные для организма и не оказывающие опьяняющего воздействия.
52. Хранить свой урожай для последующей реализации подороже.
53. Включать вес посуды в реализуемый товар с условием, что по освобождению посуда будет взвешена и высчитана с общего веса.
54. На выражения неверующего отвечать словами: «и вам того же».
55. За отдаваемый в долг товар брать что-либо в залог.
56. При исключительном голоде употреблять недозволенное мясо и другие продукты.
57. При крайне голодном состоянии, не спрашивая хозяина, поесть чужой хлеб.  Однако, при малейшей возможности необходимо попросить.
58. Если занятый обучением людей человек не имеет возможность зарабатывать средства на содержание семьи, то ему разрешено брать за обучение плату.
59. Покрывать посуду тонким слоем золота и серебра.

ХАРАМ

Харам – категория действий, категорически запрещаемых и осуждаемых исламским шариатом. Делающий харам является большим грешником. Тот, кто, боясь греха, воздерживается от харама, будет вознагражден Аллахом. Опровергающий харам теряет веру и переходит в категорию неверующих.

Харам бывает двух видов: харам зулми и харам гайри зулми.

Харам зулми — это харам, вред от совершения которого распространяется еще и на других людей, кроме производящего. Например, кража.

Харам гайри зулми — харам, вред от совершения которого затрагивает лишь самого производящего такое действие. Например, потребление недозволенного.

Грешник, совершивший харам зулми и поклявшийся впредь не совершать подобного, может быть прощен Аллахом только после прощения со стороны пострадавшего.

Грешник, совершивший харам гайри зулми, который раскаялся в содеянном и зарекся не повторять подобного, возможно будет прощен Аллахом.

ХАРАМ ЗУЛМИ

• Убийство человека, который сам не намеревался убивать.
• Отрезать или покалечить иным способом какой-либо орган человека.
• Сжигать живое создание.
• Бить животных по морде.
• Беспричинно уничтожать безвредных животных.
• Воровство.
• Грабеж.
• Издеваться, пытать людей, живые существа.
• Держать у себя найденное имущество, в то время как известен владелец.
• При купле, продаже, взвешивании нарушать справедливость (обвешивать) с целью присвоения чужого имущества, денег.
• Продавать некачественный товар, выдавая за хороший, а также назначать цену за некачественный товар такой же, как и за качественный.
• Не выплачивать долги.
• Оставить у себя имущество, которое было поручено передать (нарушение аманата).
• Прервать жизнь ребенка в утробе матери, применяя лекарства, совершая аборт.
• Использовать для своих целей имущество сирот.
• Давать имущество, принадлежащее наследникам, другим лицам или одному наследнику, ущемляя тем самым интересы других.
• Держать у себя заработок рабочего, не выплачивая его сразу.
• Намеренно препятствовать людям пользоваться общественным достоянием, например, водой.
• Путем обмана причинять кому-либо вред.
• Добавлять в золотые и серебряные монеты примеси, выдавая их за чистые.
• Заниматься выявлением чужих недостатков, слежкой.
• Слагать стихи о чьих-либо недостатках.
• При людях говорить кому-либо о его недостатках.
• За глазами говорить о недостатках кого-либо.
• Указывать пальцем, выставлять чьи-либо недостатки.
• Приписывать кому-либо то, что ему не свойственно.
• Говорить о недостатках покойного.
• Насмехаться над кем-либо, подражая его манерам, походке, речи и т.п.
• Ломать кости покойникам.
• Ругать верующего словом «неверный» и ему подобными.
• Ругать недозволенными словами родителей или родственников.
• Обвинять кого-либо в прелюбодеянии, если он (она) чист от этого.
• Сомневаться в родившемся у жены ребенке (свой ли).
• Оговаривать невиновного, тем более перед несправедливым руководителем.
• Сеять ссору между мужем и женой, нарушая их семейный покой.
• Сплетничать вообще, передавать разговор тому, о ком шла речь.
• Поддерживать вражду между людьми.
• Нарушать дружбу между друзьями и содействовать их вражде.
• Натравливать животных и птиц друг на друга (устраивая драки).
• Давать людям непристойные клички и прозвища.
• Подслушивать, вмешиваться в чужой разговор.
• Вести пустые споры.
• Раскрывать чужие секреты, которые никому не причиняют вреда.
• Стараться путем обмана, подделки документов или другими способами уменьшить наследникам их долю.
• Не отвечать добром на добро.
• Бранить или даже оскорблять просящего милостыню.
• Поднимать, даже шутя, на человека нож, саблю и другие подобные предметы.
•   Сильно ругать за какие-то незначительные провинности жену, детей, слуг.
•   Заставлять жену, детей, слуг выполнять непосильную для них работу.
•   Бить грудного ребенка за что-либо.
•   Бить слуг.
•   Беспокоить соседа, вредить ему.
• Отвернуться и не отвечать человеку, который обращается со словами приветствия или радушия.
• Давать обещание, если в мыслях не намерен его выполнять.
•   Желать верующим плохого и без основания допускать недостойные мысли.
• Соблазнять на измену чью-либо жену.
• Заглядывать без разрешения в чей-либо дом, квартиру.
• Насильно прикасаться к посторонней женщине или девушке.
• Неожиданно, без разрешения войти в чужой дом.
• Без разрешения читать чужое письмо, записку.
• Отказываться давать свидетельские показания, в то время как являешься истинным свидетелем.
• Выдавать себя за свидетеля и давать ложные показания.
• Если сам не на стороне истины, выдавать себя ее поборником перед судебными органами.
• Оказывать содействие в делах несправедливому, тирану.
• Нарушив постановления шариата, нанести тем самым кому-либо вред.
• Умышленно завышая цену, наносить вред покупателю.
• Умышленно занижая цену, нанести ущерб продавцу.
• Заниматься колдовством, ворожением и наносить тем самым кому-либо вред, беспокойство.
• Сеять среди людей козни, беспокойство, вражду и т.п.
• Заведомо запасаться урожаем (или другим товаром) с целью дальнейшего извлечения дополнительной прибыли на людской нужде
• Обманывать покупателя, продавая дороже нормы.
• Обманывать покупателя, скрывая недостатки товара.
• Говорить недостойное по отношению к Пророку (мир ему).
• Выдавать за речи пророка Мухаммада (мир ему) не принадлежащие ему слова.
• Совершать действия, беспокоящие родителей.
• Высмеивать и позорить учителя.
• Допускать жестокость и несправедливость по отношению к своим детям, ученикам.
• Не огорчать жене мужа, мужу — жену.
• Разлучаться близким друзьям.
• Говорить недостойное по отношению к сподвижникам пророка Мухаммада (мир ему).
• Бранить, позорить ученого.
• Позорить человека с целью издевательства.
• Пугать человека с целью издевательства.
• Обмануть человека (или слепого), направив на неверный путь.
• С целью обмана давать людям вредные советы.
• Испортить дорогу, причинив тем самым неприятности людям.
• Имея двух жен, допускать разное отношение.
• Позорить и унижать бедных за их положение.
• Путем обмана, с целью выявления чужих секретов, вести с человеком душевный разговор.
• Выдавать замуж невесту вопреки ее воле.
• Находиться в пути более четырех месяцев, не встречаясь с женой.
• Давать обет не вступать в половой акт с женой сроком до четырех месяцев.
• Для обмана, наигранно показывать свою дружбу.
• Жене покидать дом мужа, уходить, не возвращаясь.
• Жену, чистую от прелюбодеяния, ругать словами «распутница» и т.д.
• Обманом заставлять кого-либо работать на себя или оказывать услугу.
• Нарушать взятое обязательство, слово.
• Вышестоящим органам, руководителям допускать жестокость и несправедливость по отношению к подчиненным.
• Не подчиняться указаниям руководителей, уклоняться от их выполнения.

ХАРАМ ГАЙРИ ЗУЛМИ

• Быть неверующим.
• Выражать недовольство по отношению к делам, творимым Аллахом.
• Говорить слова, выражающие неверие.
• Совершать поступки, выражающие неверие. Например: поклоняться чему-либо или кому-либо, кроме Аллаха, оскорблять Коран.
• Приносить жертвоприношения во имя кого-либо, кроме Аллаха.
• Не бояться наказания Аллаха, ходить беспечно, ничего не страшась.
• Отвернуться от милости Аллаха.
• Запрещается в вопросе веры и убеждений слепо следовать за кем-либо, не утруждая себя познанием доводов и доказательств.
• Умышленно прервать начатые действия, относящиеся к фард или важиб.
• Не выполнять постановления шариата, относящиеся к важиб или фард.
• Держать уразу в праздничные дни (Ураза-байрам, Курбан-байрам).
• Приносить вред, занимаясь колдовством.
• Заниматься гаданием и предсказывать будущее.
• Верить словам гадалок, предсказывающим по звездам.
• Гордиться незаслуженной похвалой.
• Избегать (дезертировать) обязательной воинской службы на благо родины.
• Совершить греховный поступок на заповедной территории г. Мекки («харам»).
• Радоваться греховности других.
• Призывать людей к греховности.
• Удерживать людей от совершения добрых дел.
• Говорить речи, побуждающие людей к совершению греховных дел.
• Читать стихи и петь песни, побуждающие людей к совершению греховных дел.
• Содействовать исполнению греховных дел.
• Часто совершать действия, относящиеся к категории макрух (греховные поступки более легкой формы, нежели харам).
• Выдумывать действия, противоречащие сунне Пророка.
• Любить мирские бренные дела больше, чем вечные.
• Наслаждаться бренными благами, не задумываясь об их вечной составляющей
• Излишество (исраф) в любом проявлении.
• Играть в игры на деньги или другие вещи.
• Играть в азартные игры, например, в карты.
• Давать деньги в долг с условием выплаты роста.
• Брать взятку в судебных и торговых делах, даже с добрым намерением и, казалось бы, не принося ни малейшего вреда обеим сторонам.
• Торговать нечистыми и запрещенными с точки зрения шариата товарами (спиртными напитками, наркотиками, свининой и т.п.).
• По собственному желанию работать на предприятиях или других местах, приносящих вред, болезни своему организму.
• Неоправданно возвышать кого-либо: низко кланяться, падать ниц, становиться на колени с просьбой.
• Чрезмерно любить мирские блага, радости, богатство, проявлять алчность.
• Ставить целью овладевать только мирскими знаниями и благами.
• Давать обет, говоря: «Пусть буду неверным, если не сделаю то-то и то-то» (строго запрещено).
• Давать клятву не именем Аллаха, а например, хлебом, солнцем и др.
• Если совершено запретное действие, вспомнить имя Аллаха, читать аяты из Корана или другие слова, за которые обещано вознаграждение.
• Считать ничтожным то, что шариат считает значительным.
• Иметь намерение совершить или действительно совершить недостойный поступок по отношению к верующему.
• Радоваться, если кого-либо постигло несчастье.
• Самоубийство.
• Намеренно повредить или отрезать себе какой-либо орган.
• В бане, на пляже и в других общественных местах ходить без передника (юбки) перед людьми.
• Одевать чрезмерно длинную одежду.
• Для поднятия настроения играть в драматические игры.
• Танцевать, чтобы поднять настроение людей.
• Читать стихи и петь песни, производящие неприятное впечатление.
• Ходить горделиво, никого не замечая, делая вид, что ни на кого не обращаешь внимания.
• Считать себя выше других.
• Считать себя святым и слишком богобоязненным за свою исполнительность и добропорядочность перед шариатом (долг человека — быть добропорядочным перед шариатом, а оценку дает Аллах, что неведомо человеку до дня суда).
• Зная, умышленно не отвечать на вопросы по шариату.
• Проклинать именем Аллаха человека или животного.
• Просить Аллаха сделать кому-либо зло, недоброе дело.
• Слушать греховные разговоры, сплетни о недостатках кого-либо.
• Рассказывать про свой сон, преувеличивая.
• Из-за ревности, зависти, желать чтобы кто-нибудь опозорился, обанкротился.
• Не разговаривать и не встречаться с человеком, на которого таишь обиду, более трех дней.
• В порыве гнева и злости рвать на себе одежду, разбивать и разбрасывать вещи.
• Рассказывать о своих поступках, относящиеся к категории харам (за демонстрацию — двойной харам).
• Совершать молитвы или другие благие дела в ожидании похвалы или милостыни.
• Симпатизировать грешникам, совершающим недостойные с точки зрения шариата поступки.
• Ненавидеть добрых, богобоязненных людей.
• Возвышать кого-либо из-за наличия мирского богатства, тем самым унижая себя.
• Обманывать и говорить языком то, чего нет на уме.
• Желать долгой жизни жестоким, неверным.
• Быть тунеядцем, из-за лени не занимаясь полезным трудом.
• Ожидать милостыню или подаяния, не занимаясь полезным делом для содержания самого себя.
• Давать комментарии на свое усмотрение аятам Корана, не основываясь на тафсирах, переводах Корана.
• Наносить ущерб общественному достоянию (уакф).
• Незаслуженно присваивать себе общественные деньги.
• Клясться совершенным делом.
• Мужчинам наряжаться в женское одеяние и ходить в нем.
• Женщинам ходить в мужской одежде.
• Носить черную шерстяную шляпу (ее носят идолопоклонники).
• Опоясываться тонким (с палец) жгутом.
• Мужчинам носить одежду из чистого шелка.
• Мужчинам носить украшения, изделия из золота (перстень, часы).
• Мужчинам носить изделия из серебра (кроме перстня, узоров на ремне и сабле).
• Использовать в быту золотую посуду, утварь.
• Использовать в быту серебряные изделия, посуду.
• Прелюбодеяние любого рода.
• Рисовать людей, животных.
• Быть посредником в прелюбодеянии.
• Допускать общение жены с другими мужчинами.
• Жениться за определенный калым на определенный срок.
• Допускать половой акт с женой во время месячных.
• Совершать половой акт в послеродовой период жены.
• Жениться на пятой.
• Жениться на второй женщине, если не в состоянии их содержать и обеспечить между ними справедливость.
• Разводиться с женой во время месячных.
• Одновременно трижды употребить слова, означающие развод (талак).
• Мужу с любовью смотреть на других женщин.
• Жене смотреть с любовью на других мужчин.
• Мужчинам смотреть на тело посторонних женщин, может и без задней мысли.
• Женщинам тоже.
• Мужчинам взглянуть на тело мужчин (часть тела между поясом и коленом).
• Женщинам взглянуть на тело женщин.
• Мужчинам глядеть с любовью в лица юношей.
• Касаться участка тела другого человека, запрещенного для взгляда.
• Оставаться наедине мужчине и женщине, которые не связаны родственными узами.
• Женщине носить одежду из тонкой ткани.
• Сжигать, топить ненужные для себя вещи, не отдавая другим.
• Сгноить, испортить товары или продукты, не используя самому и не давая другим.
• Выбрасывать излишки, оставшиеся продукты.
• Голодая по собственному желанию, довести свой организм до состояния, в котором не в силах совершать молитвы.
• Принимать пищу после того, как насытился (переедание допускается при угощении гостя или перед держанием уразы).
• Просить подаяния, если имеется еда на один-два дня.
• Принимать подаяния и милостыню людям, которые в состоянии давать очищение богатства (закат). При этом не принимается в расчет дом, необходимая одежда и инвентарь. Если достояние превышает установленный минимум (нисаб), положено один раз в год выплачивать закат, т. е. раздавать бедным 2,5% своего состояния.
• Небрежно относиться к продуктам питания.
• Есть и пить нечистую, по оценке шариата, пищу.
• Питаться продуктами, отравляющими организм, вызывающими болезни.
• Есть глину, землю.
• Питаться мясом животных, запрещенных для употребления в пищу.
• Пить молоко животных, мясо которых запрещено для пищи.
• Есть мертвечину (мясо животных, которые не были зарезаны).
• Употреблять мясо животных, не зарезанных согласно требованиям шариата.
• Есть мясо диких животных, которые пригодны для пищи, но не убиты согласно правилам охоты по шариату.
• Питаться дурно пахнущим, гниющим мясом.
• Питаться мясом животного, зарезанного или заколотого неверным, идолопоклонником.
•   Употреблять дичь, убитую неверующим, безбожником.
• Употреблять в пищу половые органы, мочевой пузырь, лимфоузлы животного, мясо которого пригодно для питания.
• Употреблять в пищу кровь, полученную при убое скота.
•   Пить спиртные напитки, независимо из чего они были приготовлены.
•   Глотать, вдыхать, употреблять внутрь растения, оказывающие опьяняющее действие.
• Употреблять жидкость или дым от растений, оказывающих опьяняющее действие.
• Зная, покупать ворованные вещи.
• Кастрировать кого-либо из людей или самому кастрироваться.
• Во время совершения паломничества совершать запрещенные действия (ругаться, охотиться).
• В заповедных окрестностях Мекки («харам»), запрещается резать животного, охотиться.
• Не исполнять молитвы в установленные шариатом сроки.
• Не держать уразу в месяц рамадан.
• Своевременно не раздавать беднякам или не передавать в уполномоченные для этого комиссии узаконенные милостыни.
• Имея возможность, не совершить паломничество в Мекку.
• Читать Коран не по правилам таджвида.
• Откладывать совершение полного омовения.
• Избирать на руководящие должности жестоких людей.
• Выходить в опасный путь одному, без друзей.

МАКРУХ ТАХРИМИ

Макрух — это категория действий, которые пророк Махаммад (мир ему) запретил совершать. Кто, боясь греха, сознательно не совершает подобных деяний, тот заслуживает награды от Аллаха — сауаб. Совершающий же подобное будет грешным. Кто намеренно считает подобные деяния дозволенными — становится грешником, хотя и не переходит в категорию неверующего.

Наиболее распространенные деяния данной категории (макрух тахрими) совместно с перечисленными деяниями категории харам составляет 320 пунктов.

1. 1.Для поднятия своего настроения петь песни.
2. 2.Слушать песни, музыкальные мелодии.
3. 3.Ради настроения играть на музыкальных инструментах.
4. 4.В настроении танцевать под музыку.
5. 5.Слушать музыкальные игры, передачи.
6. 6.Аплодировать выступающим.
7. 7.Хранить в доме музыкальные инструменты, даже если не играешь на них.
8. 8.Принимать участие в играх на деньги.
9. 9.Пить безалкогольные дозволенные напитки не с целью утолить жажду, а ради поднятия настроения и веселого времяпровождения.
10. Заниматься обучением человека, не способного и несклонного к получению знаний.
11. Небрежно забывать аяты и суры из Корана, которые ранее знал.
12. Читать вслух Коран перед занятыми, работающими людьми.
13. Небрежно класть Коран, бумаги с аятами, религиозные книги.
14. Сжигать листы с аятами или другие бумаги, на которых написаны ценные мысли, хорошие слова.
15. Не имея ритуальной чистоты (тахарат), держать в руках Коран.
16. Держать и читать Коран оскверненным мужчине и женщине: женщине в период месячных и после родов можно лишь произносить необходимые устные дога.
17. Оскверненному, или мужчине без тахарата, читать призывы к молитве (азан, икамат).
18. Оскверненным, а также женщине в период месячных входить в мечеть.
19. В мечети вести мирские разговоры.
20. В мечети вести мирские дела (например, купля-продажа).
21. В мечети для того, чтобы пробраться на первые ряды, перешагивать через людей.
22. Сидеть в мечети в некультурной позе, играя с усами или бородой, щелкать пальцами, скрестить руки.
23. В мечети ковырять зубы, нос или уши.
24. Громко чихать, зевать, отрыгивать в помещении мечети.
25. В мечети сидеть в горделивой, хвастливой позе.
26. В помещении мечети плевать и сморкаться.
27. Отвлекаться, разговаривать, когда имам читает проповедь или совершает ритуал.
28. Нельзя в мечети молиться, когда имам читает проповедь пятничной молитвы. Если начал намаз до проповеди — докончи.
29. Проходить перед молящимся человеком (если есть занавес, можно).
30. Во время призыва к молитве не следует приветствовать кого-либо или отвечать на приветствие.
31. Во время призыва к молитве разговаривать на мирские темы.
32. Совершать мирские дела во время призыва к молитве.
33. Без причины прерывать молитву или уразу, которые, намерившись, человек начал по собственному желанию. Однако, если добросовестно приступил к уразе и тебя до обеда пригласили в гости или наоборот, пришли гости, то разрешается прервать уразу. После обеда — не разрешается.
34. Читать дополнительные молитвы в запрещенное время (когда восходит солнце, ровно в полдень и др.)
35. Читать дополнительные молитвы в период утренней зари до полного восхода солнца или после предвечерней (третьей) молитвы до полного захода солнца.
36. Держать уразу в праздничные дни.
37. Держать уразу два дня подряд, если после уразы предыдущего дня ничего не ел.
38. Женщине держать добровольно уразу без согласия мужа.
39. В праздничный день жертвоприношения и в последующие 4 дня совершать паломничество.
40. Вставать в качестве имама человеку, который знает, что молящиеся за ним не желают этого.
41. Есть и пить, не сказав «во имя Аллаха Милостивого, Милосердного» на арабском языке.
42. Оскверненному человеку садиться за стол не омывшись, не вымыв руки, не прополоскав рот.
43. Принимать пищу левой рукой.
44. Принимать пищу без головного убора.
45. Приходить без приглашения на какое-нибудь пиршество.
46. Кушать у кого-либо, если чувствуешь, что хозяин не желает этого.
47. Брать в гостях еду перед другим человеком.
48. Остужать пищу или напиток, дуя на него.
49. Критиковать пищу словами: твердый, сырой, недоваренный, пережаренный и т.п. Что подали — надо молча есть.
50. Обнюхивать хлеб и другие продукты.
51. Ставить на хлеб что-либо.
52. Подставлять куски хлеба под тарелку.
53. Вытирать о хлеб нож и др.
54. Ломать хлеб одной рукой.
55. Кушать в горделивой позе, лежа на боку, облокотившись.
56. Есть и пить стоя.
57. Будучи в гостях, взять со стола что-либо без разрешения, чтобы унести домой.
58. Кушать лежа на животе.
59. За столом рассказывать неприятности.
60. Вставать со стола, пока не уберут еду.
61. За столом беспокоить кого-либо, просить пересесть.
62. Начинать ритуал бракосочетания без приготовления угощений.
63. Отказываться, когда дают приятный напиток, угощают.
64. Не приступать к еде, как она подана.
65. Заходить в туалет правой ногой (положено левой).
66. Выходить из туалета левой ногой.
67. Заходить в туалет, имея при себе аяты Корана, молитвы.
68. Испражняться в комнате, в жилом помещении.
69. Заходить в туалет без головного убора.
70. Испражняться, мочиться стоя.
71. Испражняться, мочиться на расстоянии, меньше 40 шагов от мечети или могил.
72. Совершать полное или малое ритуальное омовение в туалете.
73. Подмываться правой рукой.
74. При испражнении смотреть на свои половые органы.
75. Смотреть на свое испражнение.
76. В туалете чрезмерно оголяться.
77. Испражняться, мочиться в воду.
78. Испражняться, мочиться под деревьями.
79. Мочиться против ветра.
80. Испражняться, мочиться на дорогу, зелень.
81. Испражняться, мочиться на глазах у людей.
82. При справлении нужды сидеть передом или спиной к Кибле, т.е. по направлению к Каабе (следует сидеть боком).
83. В открытой местности садиться для справления нужды лицом или спиной к солнцу и луне (даже если их не видно).
84. Разговаривать, находясь в туалете или при справлении нужды.
85. Использовать при подмывании правую руку.
86. Справлять нужду во время призыва к молитве.
87. Подтираться бумагой, травой, сеном, листьями и другими, имеющими ценность материалами (можно использовать сухие кусочки земли, глины).
88. Приветствовать человека, находясь в туалете.
89. При оправлении, отвечать на приветствие.
90. Ходить, прислушиваясь к чужим разговорам.
91. Приветствуя кого-либо, склонять голову или прикладывать руку к груди.
92. Приступать к разговору до приветствия.
93. Приветствовать человека, который мочится.
94. Здороваться первым с неверным, если же он первым поприветствует — следует ответить.
95. Сморкаться правой рукой.
96. Трогать без крайней необходимости свои половые органы.
97. Приветствовать человека, совершающего запретное действие (харам).
98. Без вынужденной необходимости испускать газы в обществе.
99. Мочиться в гнездо мелких животных, насекомых (например, в муравейник).
100. 100.Выбрасывать на дорогу и улицу нечистоты.
101. 101.Оставлять длинные усы под носом, которые могут попасть в рот.
102. 102.Чрезмерно подкорачивать бороду (короче четырех пальцев).
103. 103.Мужчинам состригать с головы лишь часть волос, оставляя другую.
104. 104.Мужчинам полностью сбривать усы, бороду.
105. 105.Женщинам отрезать волосы.
106. 106.Выдергивать седые волосы с головы, бороды, усов.
107. 107.Выдергивать волосы с лица, между бровями.
108. 108.Мужчинам красить волосы и бороду в черный цвет (можно в желтоватый и в коричнево-красный).
109. 109.Мужчинам подкрашивать руки и пальцы хной.
110. 110.В оскверненном виде удалять волосы.
111. 111.Стричь ногти в оскверненном состоянии, в период месячных, после родов.
112. 112.Откусывать ногти зубами.
113. 113.Стричь ногти по субботам, воскресеньям, вторникам и средам (следует стричь в понедельник, четверг и в пятницу).
114. 114.Отращивать ногти более 40 дней.
115. 115.Не убирать положенные для удаления волосы более 40 дней.
116. 116.Разбрасывать состриженные волосы и ногти куда попало (не зарывая в землю).
117. 117.Женщинам добавлять волосы к своим волосам.
118. 118.Подтачивать зубы, чтобы показать их красивыми.
119. 119.Женщинам посещать общественную баню.
120. 120.Женщинам при выходе в общественные места одевать вызывающие наряды.
121. 121.Производить чем-либо (тушью, например) татуировку кожи, наносить подкожные надписи.
122. 122.Женщине выходить в путь одной, без мужа или родственников.
123. 123.Слушать гадалок, предсказывающих будущее, даже не веря им.
124. 124.Без крайней необходимости клясться именем Аллаха.
125. 125.Продавцу клясться в хорошем качестве своего товара.
126. 126.Носить одежду, свойственную неверным.
127. 127.Малолетним мальчикам носить одежду из шелка.
128. 128.Носить грязную, нечистую одежду.
129. 129.Носить чрезмерно хорошую или наоборот, плохую одежду, вызывающую удивление людей.
130. 130.Мужчинам носить ярко-красную или ярко-желтую одежду.
131. 131.Носить слишком длинные, ниже щиколоток брюки.
132. 132.Просить Аллаха о смерти.
133. 133.Беспечно надеяться на долгую жизнь, откладывая дела.
134. 134.Покидать город, охваченный эпидемией (соблюдать карантин).
135. 135.Въезжать в город, охваченный эпидемией (соблюдать карантин).
136. 136.Провожая покойника, проявлять безудержное горе и чрезмерно восхвалять его прижизненные деяния.
137. 137.Допускать противление истине, дабы одержать верх в споре.
138. 138.Спорить, не зная истины, основываясь лишь на интуиции и догадках.
139. 139.Хвалиться тем, чего нет.
140. 140.Расхваливать кого-либо тем, чего он не имеет и не заслужил.
141. 141.Рассказывать анекдоты, небылицы, чтобы рассмешить людей.
142. 142.Рассказывать пошлости, от которых людей бросает в краску.
143. 143.Обращаться с просьбой, употребляя слова: «ради Аллаха».
144. 144.Не выполнять просьбу, сопровожденную словами «ради Аллаха».
145. 145.Напоминать и попрекать своими подарками, милостыней.
146. 146.Говорить полезные слова сверх необходимого.
147. 147.Говорить пустые слова.
148. 148.Надоедать людям своей навязчивостью.
149. 149.Намеренно приукрашивать свою речь.
150. 150.Насмехаться над людьми в своих словах.
151. 151.Много смеяться без причины.
152. 152.Рассказывать небылицы, не приносящие вреда.
153. 153.Носить перстень из меди, железа, бронзы.
154. 154.Вешать в доме картины (фотографии) с изображением животных, людей.
155. 155.Держать в комнате собаку.
156. 156.Уважать и возвышать несправедливых, жестоких.
157. 157.Целовать руку кому-либо, кроме отца, матери, учителя или ученого.
158. 158.Просить у Аллаха что-либо лишь для себя.
159. 159.Не выполнить свое обещание маленькому ребенку.
160. 160.Питаться мясом не предназначенных для еды животных, таких как ласточка, летучая мышь, рабочая лошадь[2].
161. 161.Употреблять в пищу кишки и желудок животных.
162. 162.Пить и использовать для омовения воду, которую пили кошка, куры, дикие птицы.
163. 163.Есть не предназначенные для пищи растения (солому и др.).
164. 164.Резать животное тупым ножом.
165. 165.Резать животное вечером или ночью.
166. 166.Точить нож после того, как животное свалено.
167. 167.Точить нож перед глазами животного.
168. 168.Резать шею до спинного мозга (достаточно перерезать 2 кровеносные артерии, пищевод и глотку).
169. 169.Перерезать шею полностью.
170. 170.Разлучать малое животное от матери, продав его отдельно, или же зарезав одного из них.
171. 171.Резать животное со стороны спины.
172. 172.Приступать к снятию шкуры, пока животное полностью не умерло.
173. 173.Направлять при резании животного в какую-либо другую сторону, кроме Киблы.
174. 174.Резать дойное животное.
175. 175.Резать животное, которое вот-вот должно рожать.
176. 176.Резать очень молодое животное.
177. 177.Охотиться ради развлечения.
178. 178.Перерезать горло верблюда слишком близко к голове.
179. 179.Перерезать горло животного (кроме верблюда) слишком близко к туловищу.
180. 180.Делать метки на животных путем отрезания ушей, носа, рог или клеймением раскаленным железом.
181. 181.Без причины откладывать создание семью, когда для того есть возможность.
182. 182.Без причины разводиться с женой.
183. 183.Без причины разрывать дружбу.
184. 184.Наблюдать и наслаждаться совершающимся харамом.
185. 185.Без крайней необходимости составлять компанию развратным, беспутным людям.
186. 186.Ходить в места, имеющие дурную репутацию.
187. 187.Оставлять на дороге найденное имущество, боясь хлопот, связанных с разыскиванием хозяина.
188. 188.Кушать у человека, если есть сомнения в чистоте его имущества.
189. 189.Жить в доме, если есть сомнения, что он приобретен на ворованные средства.
190. 190.Носить сомнительную, приобретенную запретными путями одежду.
191. 191.Пользоваться сомнительным имуществом.
192. 192.Спать в промежуток от рассвета до полного восхода солнца, между послеобеденной и вечерней молитвами, между вечерней и ночной молитвами.
193. 193.Спать лицом вниз.
194. 194.Спать, вытянув ноги в сторону Киблы.
195. 195.Спать, положив ноги на книги.
196. 196.При совершении ритуального омовения, разговаривать на мирские темы.
197. 197.При совершении ритуального омовения, пользоваться услугами другого человека.
198. 198.Резко плескать воду на лицо.
199. 199.Расходовать воду для омовения больше необходимой нормы.
200. 200.Явно любить и уважать одного из детей больше других (если он отличается прилежанием к учебе и добропорядочностью — можно лишь ставить в пример).
201. 201.Судье или руководителю отдавать предпочтение одной из спорящих сторон.
202. 202.Без разрешения ходить по чужому саду.
203. 203.Без разрешения пользоваться чужим имуществом.
204. 204.Женщине проявлять лень в выполнении возложенных на нее работ по хозяйству.
205. 205.Величать и почитать богатого лишь за его богатство.
206. 206.Выжидать с реализацией урожая, надеясь на еще большее повышения цен.
207. 207.С целью перепродажи, перехватывать товары по пути к городу.
208. 208.Товары, необходимые для одного города, направлять в другой с целью перепродажи по более выгодной цене.
209. 209.Взвешивать товар с тарой с целью включения ее веса в вес товара.
210. 210.Намеренно завышать цену.
211. 211.Возвращать товар хозяину, если он этого захочет, за цену, большую, чем заплатил покупатель.
212. 212.Возвращать меньшую сумму покупателю, когда тот раскаивается в покупке и желает отдать товар обратно.
213. 213.Предлагать покупателю свою продукцию, в то время как он рассматривает товар другого продавца.
214. 214.Повышать цену товара, в то время, когда продавец и покупатель договариваются о цене.
215. 215.Посылать к девушке свата, когда известно, что она уже засватана другим.
216. 216.При купле-продаже включать какие-то дополнительные условия, не касающиеся торговых дел.
217. 217.Воздерживаться от доения животного с целью продажи по более высокой цене.
218. 218.Для исполнения обязательного очищения богатства (закят) выбирать и давать нехороший товар.
219. 219.Брать деньги за чтение Корана, за религиозную проповедь.
220. 220.Допускать чрезмерную робость.
221. 221.Приступая к непосильной работе и злясь, проявлять нездоровую дерзость, храбрость.
222. 222.Проявлять суеверные страхи, предполагая, что дела будут неважными из-за того, что повстречал плохих людей или слышал плохие речи.
223. 223.Притворяться и вести себя подобно слабоумным.
224. 224.Без стеснения совершать перед людьми недостойные, постыдные дела.
225. 225.Воздерживать себя добровольно от употребления дозволенной пищи.
226. 226.Выказывать себя знатоком или умельцем в непосильных тебе делах.
227. 227.Задавать вопросы для того, чтобы опозорить человека.
228. 228.Секретничать двоим перед людьми.
229. 229.Смеяться над человеком, который ошибочно или нечаянно поступил неверно.
230. 230.Разговаривать перед почтенными людьми, не обращая на них внимание.
231. 231.Громко, долго смеяться в присутствии уважаемых людей.
232. 232.Начинать речь, пока говорящий не закончил.
233. 233.Обгонять, идти впереди почтенных людей.
234. 234.Нанимать кого-либо на работу, предварительно не обговорив оплату.
235. 235.Задерживать выплату долга, если есть возможность рассчитаться.
236. 236.Принуждать должника вернуть долг, отдав последние вещи.
237. 237.Обогащаться с целью получения лишь мирских благ и для хвастовства.
238. 238.Строить очень высокий дом.
239. 239.Чрезмерно украшать свой дом.
240. 240.Давать себе обещание сделать что-либо, если сбудется какое-то желание.
241. 241.Приучать себя к жестокости и бессердечности.
242. 242.Везти покойника на подводе или машине к могиле (следует нести его на руках хотя бы часть пути).
243. 243.Читать молитву для покойника (джаназа) внутри мечети.
244. 244.Садиться на землю, пока покойник не спущен в могилу.
245. 245.Закрывать нишу в могиле обожженным кирпичом или деревом.
246. 246.Без крайней необходимости укладывать в одну могилу двоих.
247. 247.Разговаривать, выказывать радость рядом с покойником.
248. 248.Хоронить покойника после захода солнца.
249. 249.Женщинам идти за покойником.
250. 250.Читать намаз возле могилы и на могиле.
251. 251.Женщинам ходить среди могил.
252. 252.Зажигать огонь на ночь на могилах.
253. 253.Топтать могилы, садиться на них.
254. 254.Брать траву, цветы или фрукты с растений, выросших на могиле.
255. 255.Делать ограждения с крышей над могилой.
256. 256.Принимать пищу возле покойного.
257. 257.Принимать пищу возле могил.
258. 258.Плевать или сморкаться в сторону Киблы.
259. 259.Сидеть с протянутыми в сторону Киблы, священных книг или продуктов ногами.
260. 260.Пачкать и относиться небрежно по отношению к бумагам, на которых написаны хорошие слова.
261. 261.Во время остановки сидеть верхом на животном.
262. 262.Без крайней нужды сходить ночью с дороги.
263. 263.Держать в клетке птиц для наслаждения их голосом, пением.
264. 264.Давать милостыню и подаяния людям, которые могут использовать полученные деньги на спиртные напитки, разврат и др. Не запрещено давать хлеб, продукты.
265. 265.Взять обратно ранее подаренный кому-то подарок.
266. 266.Читать неизвестные и не имеющие отношения к шариату молитвы, заговаривать ими людей.
267. 267.Носить с собой сочиненные записи, якобы, помогающие в любви.
268. 268.Носить с собой письмена или другие предметы, не имеющие отношения к шариату, которые, якобы, оберегают от сглаза, духов.
269. 269.Без надобности разговаривать с посторонними женщинами.
270. 270.Молодому человеку жениться на пожилой женщине.
271. 271.Молодому человеку намеренно жениться на бесплодной женщине.
272. 272.Выдавать девушку за пожилого или нечестивого человека.
273. 273.Без крайней необходимости лечиться запрещенными средствами.
274. 274.Без причины задерживать бракосочетание совершеннолетней девушки, если она согласна выйти за человека, посватавшего ее.
275. 275.Принуждать больного принимать пищу.
276. 276.Насильно заставлять гостя есть.
277. 277.Давать ребенку бессмысленное, неоднозначное или грубое имя.
278. 278.Давать ребенку имя, имеющее чрезвычайно высокий смысл.
279. 279.Человеку, имеющему имя Мухаммад, давать прозвища, тождественные прозвищам Пророка.
280. 280.Преждевременно, до наступления времени обрядов хаджа приступать к исполнению какого-либо ритуала.
281. 281.На тридцатый день месяца шагбан приступить к уразе, при наличии сомнения: является ли этот день началом месяца рамадан? К уразе обычно приступают в первый день явного новолуния.
282. 282.Подбивать человека принять крайнюю точку зрения.
283. 283.Приступить к торговле до восхода солнца.
284. 284.Употреблять в пищу мясо животного, которое в неочищенном от внутренностей виде пролежало после убоя более суток.
285. 285.Употреблять мясо животного, которое питается нечистотами.
286. 286.Пить молоко животного, поевшего нечистоты. Однако, если определенный срок кормить такое животное чистыми кормами, — и мясо, и молоко становятся пригодными для пищи. Для верблюда такой срок составляет 40 дней, для коровы — 20, для барана — 10, для кур — 3 дня.
287. 287.Готовить для гостя еду, которую сам употребляешь.
288. 288.Обменивать живой скот на мясо.
289. 289.Брать плату за спаривание животных.
290. 290.Обмениваться урожаем, не взвешивая его.
291. 291.Продавать лишнюю воду.
292. 292.Женщине без основания в шариате просить у мужа развод.
293. 293.Дарить что-либо, рассчитывая получить в ответ еще лучший подарок.
294. 294.Играть в голубей.
295. 295.Беспокоить человека, садиться на его место.
296. 296.Садиться между двумя рядом сидящими людьми.
297. 297.Проходить между двумя рядом идущими женщинами.
298. 298.Ставить надгробный камень с надписью, восхваляющей покойного. Допускается писать лишь имя.
299. 299.Без необходимости ходить и читать надгробные камни.
300. 300.Заниматься такими профессиями, в которых есть опасность присвоения чужого имущества.
301. 301.Совершать что-либо, ради похвалы.
302. 302.Специально хвалить человека, любящего это.
303. 303.Увлекаться пустыми похвалами.
304. 304.Совершать какое-либо дело специально для озлобления кого-либо.
305. 305.Расспросами, напоминать человеку о горе.
306. 306.Переживать, если жена родила дочь.
307. 307.Навещая больного, чрезмерно наряжаться.
308. 308.Пугать, портить настроение больному, сообщая, что у него тяжелая болезнь.
309. 309.Много разговаривать с больным.
310. 310.Засиживаться долго у больного.
311. 311.При тренировке охотничьей плицы, издеваться над живым существом.
312. 312.Задерживаться с беседой возле человека, занятого работой.
313. 313.Беспокоить человека частыми визитами.
314. 314.Постоянно заниматься охотой.
315. 315.Выходить на охоту ночью.
316. 316.Не выполнять какое-либо действие, относящееся к суннат.
317. 317.Совершать какое-либо действие из категории макрух. Например: в молитве — 70 действий макрух, в ритуальном омовении — 10, в уразе — 10.

МУСТАКРУХ

Мустакрух — это категория действий, которые пророк Махаммад (мир ему) предпочитал совсем не совершать. Он разъяснял, что совершая подобные действия, человек лишь вредит себе. Деяния данной категории, не являются большим грехом, однако человек, допускающий для себя подобное, демонстрирует свою большую невоспитанность.

1. 1.Принимать очень горячие напитки, пищу.
2. 2.Пить слишком холодную воду.
3. 3.За один раз принимать много разнообразной пищи, блюд.
4. 4.Без крайней необходимости пользоваться столовыми приборами (ложками, вилками, ножом).
5. 5.С целью показать свою высокую культуру кушать за высоким столом.
6. 6.Без нужды резать хлеб и вареное мясо ножом.
7. 7.При еде оглядываться по сторонам.
8. 8.Откусывать большими кусками.
9. 9.Наблюдать за людьми, принимающими пищу.
10. Сидя за столом, наблюдать за подачей пищи.
11. Брать пищу с середины посудины.
12. Откусанный ломтик снова положить на стол.
13. Не разжевывая, быстро глотать пищу.
14. Много разговаривать во время еды.
15. Пить много жидкости во время еды.
16. Махать рукой на пищу.
17. Низко наклонять голову над принимаемой пищей.
18. Пить, не отрываясь от воды, подобно корове.
19. Пить воду лежа, непосредственно из родника, из реки.
20. В день 2 раза принимать очень питательную пищу.
21. Принимать пищу в темноте.
22. Дуть на принимаемую пищу.
23. Во время еды отрываться по какому-либо делу, затем вновь приступать.
24. Принимать питательную пищу, не проголодавшись.
25. Очень много не есть.
26. Принимать пищу из медной или бронзовой посуды, на которые не нанесены дополнительные покрытия.
27. Пить с обломленного края посуды.
28. Пить над ручкой сосуда (посуды).
29. Кушать на базаре, среди людей, на улице.
30. Появляться среди людей, поев лук, чеснок.
31. Есть что-либо, приносящее вред организму.
32. Употреблять немытые продукты (фрукты, овощи).
33. Глотать частички пищи, застрявшие между зубов.
34. Ходить или спать, с жирными руками, ртом.
35. Употреблять незрелые фрукты.
36. Пить из посуды, содержимое которой не видно.
37. Пить воду из чайника, предварительно немного не отлив.
38. Жить в деревне, на селе, где нет врача.
39. Смотреть долго на прокаженного (или подобного ему) больного.
40. Подходить ближе трех аршинов к человеку, больному заразной болезнью.
41. Слишком громко зевать, чихать, кашлять.
42. Зевать, не прикрывая рот.
43. Много отрыгивать.
44. Сидеть, положив одну ногу на другую.
45. Переплетать пальцы рук.
46. Щелкать, хрустеть костями пальцев.
47. Много оглядываться по сторонам при ходьбе.
48. Ходить с обувью только на одной ноге.
49. Надевать штаны и брюки стоя.
50. Отращивать бороду больше длины 4-х пальцев.
51. Сидеть напротив солнца.
52. Сидеть на границе между солнечным светом и тенью.
53. Читать и писать между послеобеденной и вечерней молитвами.
54. Выходить в путь, если грозит опасность.
55. Человеку, не умеющему плавать садиться на корабль (лодку).
56. Добывать средства к существованию в опасных местах (дикие звери, бандиты).
57. Подходить близко к животным, которые могут укусить, боднуть и т.п.
58. Ночью спать одному в доме.
59. Ложиться спать, не потушив огни.
60. Передавать в руки кинжал или саблю без ножен.
61. Чистить зубы очень твердым деревом.
62. Убирать урожай ночью.
63. Собирать фрукты с деревьев ночью.
64. Заниматься профессиями, сопряженными с постоянной грязью (забой скота, работа, обработка кожи и др.).
65. Брать деньги в долг для угощения гостя (мусульманин должен довольствоваться тем, что имеется).
66. Брать милостыню, подаяние от человека, который беднее его.
67. Кушать с кончика ножа, с вилки.
68. Не говорить истину, опасаясь бурной реакции ее неприятия.
69. Приучать себя не выполнять действия, относящиеся к категории мустахаб, близкие к категории суннат.

Инеш

 Был китаптың авторы Әхмәдһәди Мәҡсуди 1868 йылдың 26 сентябрендә Ташсу ауылы (Бейектау районы, РТ) Низаметдин хәҙрәт ғаиләһендә  беренсе бала булып донъяға килә. Мәҡсудовтар нәҫеленән эреле-ваҡлы бик күп милләт хадимдәре сыҡҡан. Шуларҙың иң күренеклеләре — Әхмәдһәди һәм Садретдин.

      Садри Мәҡсуди исеме шаҡтай билдәле, хәҙер уның тураһында газета-журналдарҙа бик йыш яҙалар. Ә бына Әхмәдһәди Мәҡсудиҙың милләт алдындағы хеҙмәтен тейешенсә баһалау юҡ дәрәжәһендә тиерлек. Мәҙәниәтебеҙҙә, мәғрифәтебеҙҙә һәм динебеҙҙә мираҫтары бығаса файҙаланылмаған ҙур-ҙур шәхестәр бер ул ғына түгел.

      Бөгөнгө көндә совет осоро керенән арындырыу Әхмәдһәди Мәҡсуди өсөн айырыуса мөһим.Сөнки уның исеме бығаса һәр ваҡыт тиҫкәре яҡтан сығып ҡына иҫкә алынды тиерлек.  Уның дин , мәғариф, фәлсәфә, мәҙәниәт өлкәһендәге бик күп хеҙмәттәре әле лә бөгөнгө уҡыусы өсөн билдәһеҙ бер хазина булып ҡала бирә.

   

  Әхмәдһәди башланғыс белемде атаһы Низаметдин хәҙрәттән ала. Атаһы өйөндә дини бәхәстәр тыңлап үҫкән Әхмәдһәди мәшһүр Апанаевтарҙың «Күл буйы» мәҙрәсәһенә уҡырға керә. Заманында төп уҡыла торған –ғәрәп, фарсы телдәрендә яҙылған бик күп әҫәрҙәр менән таныша.Француз, немец телдәрен үҙаллы өйрәнә. Ҡазан унивеситетында ирекле тыңлаусы сифатында белемен арттыра.

    Уҡыу-уҡытыуҙы яңыса- еңел ысул менән алып барыу өсөн «Мөғәллим әүүәл», “Мөғәллим ҫәни” исемле дәреслектәрен баҫтырып сығара. Шулай уҡ, уның “Сарф”, “Нәхү”, ”Фәнни һүҙлек”, биш бүлектән торған “Ислам ғибәҙәттәре”, “Истикмәл” тип аталған дәреслектәре лә заманында ҙур абруй ҡаҙанып, меңләгән шәкерттәрҙе тәрбиәләргә ярҙам иткән.

    Әхмәдһәди Мәҡсуди бөтөн тормошон, сәләмәтлеген халыҡҡа хеҙмәт итеүгә бағышлаған. Ғүмере буйына туған халҡы күңеленә яҡты нур сәсеп йәшәгән мәшһүр татар мөғәллиме, шәреҡ телдәре белгесе, Ислам диненең терәге булған Әхмәдһәди Мәҡсудиҙың “Әхкәми шәрғийәһ” (Шәриғәт хөкөмдәре) тигән хеҙмәттәренән береһен Татарстан китап нәшриәте милләттәштәребеҙгә һәм дин ҡәрҙәштәребеҙгә хәҙерге яҙма графикаһында тәҡдим итә.

      Был хеҙмәт бөгөнгө көндә лә әхләҡи үҙ ҡиммәтен юғалтмаған, файҙалы, фәлсәфәүи хеҙмәт булып тора. Әҫәрҙең рухын тулы килеш еткереү маҡсатынан сығып, беҙ китапта шул осорҙағы имлә, тел-стиль үҙенсәлектәрен һаҡлап ҡалырға тырыштыҡ.

    Барыбыҙға ла Әхмәдһәди Мәҡсуди хәҙрәттәренең  шәриғәт хөкөмдәре буйынса йәшәргә насип булһын ине. Амин.

 

 

                                                                        Йәғәфәр Мөбәрәк

 

 

БИСМИЛЛӘӘҺИР-РАХМӘӘНИР-РАХИЙМ

 

 

 

1. “Таләбүл- ғилми фәридатүн ғәләә күлли мүслимийн үә мүслимәтин”

Мәғәнәһе: Шәриғәт ғилемен белергә тырышыу- һәр бер мосолман иргә  һәм мосолман ҡатынға фарыз (үтәлеүе мотлаҡ булған эш).

2. “Әт-тәфәҡҡүһү фид- диини хәҡҡун ғәләә күлли мүслимийн”

Мәғәнәһе: Дин хөкөмдәрендә ғалим булыу һәр мосолманға тейешле эш.

 

3. “ИннәЛлааһә Тәғәәлә  фәрада фәрааида фәлләәтүдыйғүһәә үә хәддә хүдүүдән, фәләә тәғтәдүүһәә үә хәррамә әшйәә-ә фләә тәнтәһиҡүүһәә үә сәкәт ғән әшйәә-ә рахмәтул-ләкүм ғайра нисйәәнин, фәләә тәбъхәҫүү ғәнһәә”.

Мәғәнәһе: дөрөҫлөктә Аллаһу Тәғәлә бер нисә ғәмәлде фарыз ҡылды. Һеҙ уны әдә (туләү, үтәү) ҡылмайынса, дайағ ҡылмағыҙ( юғалтмағыҙ). Үә дәхи бер нисә сиктәр тәғәйен ҡылынды, ул сиктәрҙе һеҙ үтмәгеҙ. Үә дәхи бер нисә төрлө ғәмәлдәр харам ҡылынды, уларҙы һис бер ваҡытта ла ҡылмағыҙ. Үә  дәхи бер нисә төрлө эштәрҙең әйтелмәй ҡалыуҙары онотолғанлыҡтан түгел, ә һеҙгә мәрхәмәт өсөн(шәриғәттә бәйән ителмәгән, аңлатылмаған ғәмәлдәрҙең хөкөмдәрен күп тикшереп гонаһлы булмағыҙ).

Шәриғәт-кешеләрҙең ғәмәлдәре хаҡында ислам дине тарафынан бойоролған хөкөмдәр, тимәктер. Шәриғәт хөкөмдәрен белеү һәр бер мөьмин мосолманға фарыздыр. Ләкин мәғлүмдер: бәтә мосолманға шәриғәт хөкөмдәрен олуғ ғәрәп китаптарынан уҡып белеү насиб булмай, сөнки донъя мәғийшәте бәләһе мосолманды кәсеп үә һөнәр ғилемдәре илә шөғөлләнергә мәжбүр итә. Ни ҡылырға һуң?

Донъяла торғаныбыҙ сәбәпле донъя ғилеме үә донъя мөғәмәләләре лә ләзем, хатта бер ни тиклем шәриғәт буйынса фарыздыр. Ләкин донъя мөғәмәләләре менән мәшғүл кешеләргә  фарыз булған шәриғәт ғилемдәренән бөтөнләй мәхрүм ҡалыу ҙа һис мәғҡүл (аҡыллы) түгел. Камил мөьмин үә мосолманмын тигән кешегә шәриғәт хөкөмдәренең һәр береһен белеү һәм шәриғәттә бойоролған эштәрҙе үтәү, тыйылған эштәрҙән һаҡланырға тырышыу тейешле. Был китап ғилем аҙлығы йәки ваҡыт тарлығы сәбәпле олуғ китаптарҙан ҡарап, шәриғәт хөкөмдәрен аңлай алмаған кешеләр өсөн яҙылды. Бында шәриғәттең бөтә мәшһүр хөкөмдәре ҡыҫҡаса һаналып китә. Тәфсилләп белергә теләгән кеше өсөн олуғ китаптарҙан ҡарарға юл һәр ваҡыт асыҡ. Башҡа китаптарҙан ҡарап аңлай алмаҫлыҡ кешеләр ошо китаптан файҙа күрер, иншә Аллаһ. Хосусан, мәктәп шәкерттәре был китапты уҡып һәр бер хөкөмөн хәтеренә алып ҡалырға тейештер. Сөнки йәш ваҡытта уҡылған китаптарҙың күбеһе олоғайғас та хәтерҙән сыҡмай. Хәтерҙән сыҡҡандары ла ҡабат ҡаралғанда тиҙ иҫкә төшә.

Бәндәләрҙең ғәмәлдәре ислам дине буйынса һигеҙ төрлө: фарыз, вәжиб, сөннәт, мөстәхәб, мөбәх, мәкрүһ, мөстәкрәһ.

Фарыз- шәриғәт буйынса мотлаҡ ҡылынырға тейешле ғәмәл.Уны ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмай ҡалдырған кеше гонаһлы булыр. Уның фарызлығына инанмаған кеше иһә иманһыҙ һаналыр.

Фарыз ғәмәлдәре ике төрлө: береһе- фарыз ғәйн, икенсеһе- фарыз кифәйә.

Фарыз ғәйн — һәр бер мөьмин бәндә үтәргә тейеш ғәмәл. Бер йәмәғәт эсәндә бер нисә кешенең ҡылыуы менән башҡа кешеләрҙең өҫтөнән яуаплылыҡ төшмәй. Мәҫәлән: намаҙ уҡыу, ураҙа тотоу кеүек ғәмәлдәр.

Фарыз кифәйә- бер йәмәғәттең мәжмүғына (бер өлөшө) йыйылып ҡылыу тейешле булған фарыздыр. Араларынан береһе генә үтәһә лә, башҡаларҙың өҫтөнән төшә, йәғни башҡа кешеләр ҡылмай ҡалһалар ҙа, гонаһтан ҡотолалар. Ләкин ни ҡәҙәр кеше ҡылһа ла, ҡылған береһе сауаплы була. Әгәр ҙә бер йәмәғәт эсендә  һис бер кеше ҡылмай икән, шул йәмәғәт эсендә булған барлыҡ кешеһе гонаһлы була. Мәҫәлән: йәтимдәрҙе һәм зәғиф ҡарттарҙы, яңғыҙ ауырыуҙарҙы тәрбиәләү, мәйеттәрҙе дәфен итеү, уларға йыназа намаҙы уҡыу кеүек ғәмәлдәр фарыз кифәйә була.

Фарыз ғәйн  ғәмәлдәр

 Мөьмин мосолман кешегә фарыз булған ғәмәлдәр йөҙҙән артыҡ. Ошо фарыздарҙан фарыз ғәйн булғандары илле дүрт.

1. 1.Аллаһы Тәғәләнең барлығына һәм берлегенә, күркәм сифаттарына иғтиҡад ҡылыу (ныҡлы ышаныу).
2. 2.Мөхәммәд ғәләйһиссәләм Аллаһы Тәғәләнең беҙгә Ислам динен өйрәтеү өсөн ебәрелгән хаҡ пәйғәмбәр, тип иғтиҡад ҡылыу.
3. 3.Ислам диненең хаҡлығына һәм Ислам динендә булған хөкөмдәрҙең һәр береһенең хаҡлығына иғтиҡад ҡылыу.
4. 4.Үҙеңдең мосолманлығыңды һәм ислам диненең хаҡлығын тел менән икрар итеү (раҫлау).
5. 5.ҡыр намаҙ уҡыу.
6. 6.Рамаҙан айында һәр көн ураҙа тотоу.
7. 7.Бай кеше фәҡирҙәргә малының зәкәтен биреү.
8. 8.Дәүләте (байлығы) етерлек кеше Мәккә-и Мөкәррәмәгә барып, ғүмерендә бер тапҡыр булһа ла хаж ҡылыу.
9. 9.Үҫкән ашлыҡтарҙың һәм бесәндәрҙең, балдарҙың ғөшөрөн фәҡирҙәргә биреү.
10. 10.Ҡылыныуы фарыз булған ғәмәл һәм ғибәҙәттәрҙе өйрәнеү.
11. 11.Йома көнө йома намаҙын уҡыу.
12. 12.Аллаһы Тәғәләнең хөкөмдәренә риза булыу.
13. 13.Һәр ғибәҙәтте ихлас Аллаһы Тәғәлә өсөн ҡылыу.
14. 14.ҡыт иҫтә тотоу.
15. 15.Аллаһы Тәғәләнән ҡурҡып, гонаһ эштән һаҡланыу.
16. 16.Ҡылған гонаһтар өсөн үкенеп тәүбә ҡылыу.
17. 17.Мәхлүҡәтте күреп Аллаһы Тәғәләнең ҡөҙрәтен һәм камиллығын тәфәккер ҡылыу (фекерләү, уйлау).
18. 18.Биргән ниғмәттәре өсөн Аллаһы Тәғәләгә шөкөр ҡылыу.
19. 19.Сәбәбен ҡулдан килгән тиклем эшләгәндән һуң һәр эште Аллаһы Тәғәлә тәҡдиренә, ҡөҙрәтенә тапшырыу.
20. 20.Үҙеңә килгән бәлә-ҡазаларға Аллаһы Тәғәләнең ҡаза үә тәҡдире,тип күңелдән риза булыу.
21. 21.Нәфсе теләге күңелгә бер гонаһ эш ҡылырға уй кертһә, ул гонаһты эшләүҙән һаҡланыу.
22. 22.ҙҙә һәм һәр бер эштә тоғролоҡта (дөрөҫлөк) һәм хаҡлыҡта булыу.
23. 23.ҫ һөйләү.
24. 24.Үҙен һәм бала-сағаһын тәрбиә ҡылырлыҡ ҡәҙәр мал кәсеп итеү.
25. 25.Зарур кәрәк ҡәҙәр тағам ашау.
26. 26.Зарур кәрәк ҡәҙәр һыу заты эсеү.
27. 27.Зарури тейешле кейемдәр кейеү.
28. 28.ҡһыҙлыҡ менән кергән  кеше малын эйәһенә тапшырыу.
29. 29.Ваҡытында уҡылмай ҡалған намаҙҙарҙы ҡаза ҡылыу.
30. 30.Тотолмай ҡалған Рамазан ураҙаларын ҡаза ҡылыу.
31. 31.Нийәтләп башлаған Рамазан ураҙаһын үҙ ихтияры менән боҙған кеше өсөн ураҙа кифәрәтен үтәү.
32. 32.Ваҡытында бирелмәй ҡалған зәкәт һәм ғөшөрҙәрҙе биреү.
33. 33.Бурыстарын үтәй алмаған кеше, үҙе вафат булғансы, вариҫтарына ҡалған малдан шул бурыстарҙы түләргә васыят итеү.
34. 34.Вариҫтар өсөн мәйеттең тапшырырға әйтеп ҡалдырған бурыстарын,үҙҙәренә мираҫ һис ҡалмаҫлыҡ булһа ла, тапшырып бөтөргә.
35. 35.Ир ҡатынын ғәҙеллек һәм дөрөҫлөк менән, йәберләмәйенсә тәрбиә ҡылыу.
36. 36.Ир ҡатыны өсөн үҙенә айырым бер йорт йәки бүлмә әҙерләү.
37. 37.Ир ҡатынын ғәҙәттәге кәрәкле кейемдәр менән кейендереү.
38. 38.ҡатынын хәләл тағамдар менән туйындырыу.
39. 39.Бала ата-әсәһен мөмкин тиклем хөрмәт, хеҙмәт, итәғәт, түбәнселек менән риза ҡылыу.
40. 40.Ата сабый балаларын кәрәгенсә тәрбиә ҡылыу.
41. 41.ҡир ата-әсәһен тәрбиә ҡылыу.
42. 42.Сабый  йә зәғиф булған, мәхрүм, өлөшһөҙ ҡалған меҫкен ир ҡәрҙәштәрен һәм фәҡир ҡыҙ ҡәрҙәштәрен тәрбиә ҡылыу.

Был- тәрбиәләр көсө үә дәүләте етерлек кешеләргә генә фарыздыр, зәғиф үә фәҡир кешеләргә ғәжиз (көсһөҙ) булғандары өсөн мәғҙурҙыр (тейеш түгел).

1. 43.Нәҙер итеп әйтелгән ғибәҙәттәрҙе үтәү.
2. 44.Именлек менән(ышаныслы итеп) ҡылырмын йә ҡылмамын тигән эште үтәү.
3. 45.Имен итеп(ышандырып, өмөтләндереп) әйтелгән эште ҡыла алмаған кеше “имен кифәрат”ын үтәү.
4. 46.Ҡөрьән уҡығанды ишеткән кеше тыңлап тик тороу.
5. 47.Ир ҡатынының мәһәрен күңел хушлығы менән биреү.
6. 48.Жөнүб  (рухи таҙалығы булмаған) кеше ғөсөл ҡылыу.
7. 49.Хәйездән арынған ҡатын ғөсөл ҡылыу.
8. 50.Нифастан арынған ҡатын ғөсөл ҡылыу.
9. 51.ҙ үтерлек кешеләрҙе фарыз ғәмәлдәрҙе үтәргә димләү.
10. 52.Һүҙ үтерлек кешеләрҙе харам эштәрҙе ҡылмаҫҡа димләү
11. 53.Шәриғәттә харам һаналған эштәрҙе ҡылыуҙан һаҡланыу.
12. 54.Фарыз булған ғибәҙәттәрҙе бөтә фарыздары менән үтәү. Мәҫәлән: тәһәрәттә- 4 фарыз, тәййәмүмдә- фарыз, ғөсөлдә-3 фарыз, намаҙҙың тышында- 8 фарыз, эсендә- 8 ҙала- 3 3 фарыз.

Фарыз кифәйә булған ғәмәлдәр

Әһле ислам йәмәғәтенә ҡылыуы фарыз- кифәйә булғән ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре- 15 төр:

1. Шәриғәт ғилемдәрен бик камил белеү.
2. Наҙан кешеләргә шәриғәт хөкөмдәрен өйрәтеү.
3. Ҡөрьәнде ятлап, бөтөн Ҡөрьәнде ҡарамайынса уҡырлыҡ хафиз  булыу.
4. Донъя тереклеге өсөн әҙәмдәргә зарури булған кәсептәрҙе ҡылыу.
5. Һис ярҙамсыһы булмаған фәҡир, зәғиф үә ҡарт кешеләрҙе тәрбиә ҡылыу.
6. Һис ярҙам ҡылыр кешеһе булмаған зәғиф ауырыуҙарға хөрмәт һәм ярҙам ҡылыу.
7. Йәтем ҡалған балаларҙы тәрбиә ҡылыу.
8. Ауырыуҙарҙың хәлдәрен белеп тороу.
9. Мәйетте йыуып, кәфенләү
10. Мәйеткә доға ҡылыу һәм йыназа намаҙы уҡыу.
11. Ҡәбер ҡаҙып, мәйетте дәфен ҡылыу.
12. Сәләм биргән кешегә ҡаршы сәләм ҡайтарыу.
13.  Сөскөргәс « ӘлхәмдүлиЛләәһи» тигән кешегә  « ЙәрхәмүкәЛлааһу» тип әйтеү.
14. Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләмдең исем шәрифе зекер ҡылынғанда, салауат әйтеү.
15. Ватанды дошмандарҙан һаҡлау өсөн ғәскәрлек ҡылыу.

 

Вәжиб ғәмәлдәр

Вәжиб ғәмәлдәр ҙә фарыз кеүек шәриғәттә ҡылырға бойоролған ғәмәлдер. Вәжиб ғәмәлде ҡылған кеше сауаплы булыр, ғөҙөрһөҙ ҡылмаған кеше гонаһлы булыр, вәжиблығына ышанмаған кеше иманһыҙ уҡ булмаһа ла, ҙур гонаһлы булыр . Мөьмин һәм мосолман кешегә ҡылыуы вәжиб һаналған ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре 40 төрлө:

1. Йорт кәрәктәренән артыҡ малы булған кеше рамазан айынан һуң фәҡирҙәргә үҙе өсөн һәм сабый балалары өсөн фитр-саҙаҡаһы биреү.
2. Йорт кәрәгенән артыҡ малы булған кешегә ҡорбан ғәйете көндәрендә үҙе өсөн ҡорбан салыу.
3. Ихрам ҡылып, Кәғбәне тауаф ҡылып һәм Сафа үә Мәрүә тауҙары араһында йөрөп, ғүмерендә бер мәртәбә ғүмрә хажын (ғүмрә хажы фарыз булған хаждан башҡа, ҡайһы айҙа ҡылынһа ла дөрөҫ була) үтәү.
4.  Фытыр ғәйете һәм Ҡорбан ғәйете намаҙҙары уҡыу.
5. Һәр көн йәстү намаҙынан һуң витр намаҙын уҡыу.
6. Ҙулхижә айында ғәрәфә, ғәйет үә тәшриҡ көндәрендә йәмәғәт менән уҡылған фарыз намаҙҙарын уҡып,  сәләм биргәс тә тәкбир-тәшриҡ әйтеү.
7. Ҡөрьәнде тәжвид ҡәғиҙәләренә муафиҡ , дөрөҫ итеп уҡыу.
8. Ҡөрьәндәге 14  сәждә аяттарынан береһен уҡыған үә ишеткән кеше сәждәи-тиләүәт ҡылыу.
9. Вәғәҙә һәм ғәһед (килешеү) ҡылып әйтелгән эште башҡарыу.
10. Аллаһы Тәғәләнең исемен тәғҙыйм менән ололап  Тәғәлә, Тәҡәддәсә, үә Джәлә шәьнүһү, тип зикер ҡылыу.
11. Киләсәк заманда бер эш ҡылыуҙы һөйләгән ваҡытта “Ин шәә Аллаһу” ҡылырмын тип әйтеү.
12. Ҡатын-иренә, ир-ҡатынына яғымлы булыу.
13. Шәкерт остазын күреп, тәғҙыйм ҡылыу.
14. Күңел менән һәр кешегә хәйерле эштәрҙе үә яҡшылыҡтарҙы теләү.
15. Көсө еткән ҡәҙәр әҙәмде үә хайуандарҙы һәләкәттән ҡотҡарырға тырышыу.
16.  Бирелгән бүләк үә һәдийәне ҡабул итеү.
17. Бүләккә ҡаршы бүләк биреү.
18. Үҙеңә яҡшылыҡ иткән кешегә яҡшылыҡ итеү.
19.  Үҙеңдең  йәберең тейгән кешенән ғәфү ҡылып бәхилләүен үтенеү.
20. Хәләл тағамлы мәжлескә саҡырған кешенең мәжлесенә барыу.
21. Алыусыға һатыла торған малдың ғәйептәрен һөйләү.
22.  Иман әһленең донъяла рәхәтлеге үә әхирәттә изгелеге өсөн ҡулынан килгән ҡәҙәр хеҙмәт үә ярҙам ҡылыу.
23. Иманлы кешенең эшен мөмкин тиклем яҡшылыҡҡа юрау.
24. Мосафир кеше өйлә, икенде үә йәстү кеүек намаҙҙарында дүрт рәкәғәт фарыздарын ике рәкәғәт итеп ҡыҫҡартып уҡыу.
25. Бер мәжлестә бер кешегә ҡылмаған ғәйепте ҡылды тип бөһтан (нахаҡ) үә ифтира ( яла яғыу) ҡылынһа, белгән кеше хаҡлыҡ менән ул кешенең ғәйебе юҡлығын һөйләп, уны яҡлау.
26. Асыу килгән кешегә дин үә ғибәҙәтенә зарар килмәҫлек булғанда, өс көн үткәс, тышҡы ҡиәфәттән булһа ла, үпкәне бөтөрөү.
27. Муафиҡ (лайыҡлы) кеше һорағанда үҙенең ризалығы менән ҡыҙ баланы кейәүгә биреү.
28. Ихрамлы кешегә ҡылыуы харам эште ҡылған хажи тейешле ҡорбан үә тейешле язаһын үтәү.
29. Күркәм холоҡ менән холоҡланыу.
30.  Һәр бер нәмәгә ғибрәт күҙе менән ҡарап, ғибрәтләнеп, холоҡто төҙәтеү.
31. Ҡазый үә түрә булған кешегә мазлумдарҙың шикәйәтен (ғөҙөрөн) тыңлап, дөрөҫ хөкөм ҡылыу.
32. Ғалим  кешегә икенсе кешенең  белер өсөн һоралған мәсьәләһенә яуап биреү.
33. Ҡазаға ҡалған намаҙ үә ураҙалары өсөн үҙе вафат булғансы вариҫтарына фидия саҙаҡаһы биреүҙе васият әйтеү.
34. Үҙе вафат булғансы ҡаласаҡ малдан ваҡытында бирелмәй ҡалған зәкәт, ғөшөрҙәрен үтәүҙе вариҫтарына васият әйтеү.
35. Өҫтөнә хаж фарыз булып та, ваҡытында ҡыла алмаған малдан бәдел хажы (икенсе кеше өсөн ҡылынған хаж) ҡылдырыуҙы үҙе вафат булғансы васият әйтеү.
36. Вариҫтар ҡалған малдың өстән бер өлөшө ҡәҙәре менән мәйеттең әйтеп ҡалдырған васияттарын үтәү.
37. Ата-әсә балаларына дин, ғибәҙәт үә әҙәпте өйрәтеү.
38. Мөхтәрәм ҡәрҙәш үә туғандар бер-береһенә дуҫлыҡ ҡылышыу.
39. Ике ҡатынлы кеше ҡатындарына тәрбиәлә,  нәүбәттәрендә тигеҙлек үә ғәҙеллек ҡылыу.
40. Һәр ғибәҙәттә вәжиб булған ғәмәлдәрҙе үтәү. Мәҫәлән: намаҙҙа 22 вәжиб, хажда 5 вәжиб, ғүмрәлә  2вәжиб бар.

 

Сөннәт ғәмәлдәр

Сөннәт ғәмәлдәр- пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд Мостафа саллаЛлаһу ғәләйһи үәссәләм күп тапҡыр ҡылған үә ул ғәмәлде ҡылыусы сауаплы булыр тип һөйләгән ғәмәлдәр. Хәҙрәти Мөхәммәд өммәтенән булған кешегә сөннәт ғәмәлдәрҙең һәр береһен ҡылырға тырышыу тейешле. Сөннәт ғәмәлде ҡылған кеше сауаплы булыр, ғөҙөрһеҙ (сәбәпһеҙ) ҡылмаған кеше ҙур гонаһлы булмаһа ла, ҡиәмәт көнөндә шелтәгә тейешле булыр. Үә дәхи пәйғәмбәребеҙҙең шәфәғәтенә лайыҡлы булмаҫ. Мөьмин үә мосолман  кешегә ҡылыуы тейешле булған сөннәт ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре 70:

1. Һәр  бер яҡшы үә изге эштәрҙе “Бисмилләһ” менән башлау.
2. Сөскөргәндән һуң “ӘлхәмдүлиЛләһ” тийеү.
3. Иманлы кешеләргә осрағанда сәләм биреү.
4. Аш ашарға ултырғанда ике ҡулды йыуыу.
5. Аш ашап бөтөргәс, ауыҙ, ике ҡулды йыуыу.
6. Ашай һәм эсә башлағансы “Бисмилләһте” әйтеү.
7. Ашап-эсеп бөткәс “ӘлхәмдүлиЛләһ” тип, Аллаһу Тәғәләгә шөкөр ҡылыу.
8. Тағамды ултырып ашау.
9. Ашты уң ҡул менән алып ашау.
10. Эскәндә кәсәне уң ҡул менән тотоу.

1. 11.Көршәк, сынаяҡҙан ашап-эсеү.
2. 12.Икмәктән  төшкән валсыҡтарҙы  йыйып ашау.
3. 13.Күберәге арпа икмәге ашау.
4. 14.Аш алдынан һәм һуңынан бер аҙ тоҙ ҡабыу.
5. 15.Ҡатыны һәм бала-сағалары менән бер табында ашау.
6. 16.Һөт, зәм-зәм һыуы үә хуш еҫле әйберҙәр бирелгәндә ҡабул итеп алыу.
7. 17.Аҡ, йәшел һәм ҡара төҫлө кейемдәр кейеү.
8. 18.Кейемдәрҙе нәжестән һаҡлап, таҙа тотоу.
9. 19.Кейемдәрҙе туҙғансы кейеү
10. 20.Туҙған кейемдәрҙе йыуып фәҡирҙәргә биреү
11. 21.Намаҙ уҡығанда башҡа сәллә кейеү
12. 22.Йоҡларға ятҡанда тәһәрәтле ятыу
13. 23.Йоҡларға ятҡанда мисвәк, щетка менән ауыҙҙы таҙартыу
14. 24.Тәһәрәт алғанда мисвәк истиғмәл ҡылып, ауыҙҙы таҙа тотоу
15. 25.Таң атҡансы тиклем йоҡонан тороу
16. 26.Ҡөрьән уҡыр алдынан “Әғүүҙү”не әйтеү
17. 27.Фарыз намаҙҙарын йәмәғәт менән уҡыу
18. 28.Фарыз намаҙҙарын уҡыр алдынан азан үә ҡамәт уҡыу
19. 29.Намаҙҙарҙы мәхәллә мәсетендә уҡыу
20. 30.Иртә, өйлә, аҡшам, йәстү үә йома намаҙҙарын сөннәттәре менән уҡыу
21. 31.Рамаҙанда тәравих намаҙҙарын уҡыу
22. 32.Тәравих намаҙҙарында Фатиха сүрәһе артынан ҡушып уҡый-уҡый Ҡөрьәнде хәтем ҡылыу
23. 33.Рамаҙанда иң аҙы бер тәүлек ҡәҙәр мәсеттә үткәреү
24. 34.Рамаҙанда ҡояш байығас, аҡшам намаҙын уҡығансы ауыҙ асыу
25. 35.Рамаҙанда  таң алдынан сәхәр ашау
26. 36.Йома, ике ғәйет  көндәрендә, Ғәрәфә көнөндә ғөсөл ҡойоноу
27. 37.Ураҙа ғәйете көнөндә  таң атҡас ҡояш сыҡҡансы бер татлы тағам менән ифтар итеү
28. 38.Ҡорбан ғәйете көнөндә таң атҡандан һуң  ғәйет намаҙы уҡығансы ураҙа тотҡан кеше һис бер тағам үә һыу ҡапмайынса тороу
29. 39.Ҡорбан ғәйете намаҙынан һуң бер татлы тағам йәки ҡорбан һурпаһы менән ифтар ҡылыу
30. 40.Ғәйет көндәрендә яҡшы кейемдәр кейеү
31. 41.Ауыҙҙы еҫтән һәм тағамдан таҙа тотоу
32. 42.Мыйыҡтың ауыҙға керерлектәрен ҡыҫҡартып киҫеү
33. 43.Тырнаҡтарҙың артыҡтарын киҫеү
34. 44.Ҡултыҡ үә сат йөндәрен  алыу
35. 45.Ир балаларҙы ун йәшкә тиклем сөннәткә ултыртыу
36. 46.Ҡатын-ҡыҙҙарға  бармаҡтарына ҡына яғыу
37. 47.Оло кешеләрҙе ололау
38. 48.Кеселәргә шәфҡәтле үә мәрхәмәтле  булыу
39. 49.Яҡын ҡәрҙәштәрҙе үә күршеләрҙе, дуҫтарҙы саҡырып ҡунаҡ итеү
40. 50.Килгән ҡунаҡты ҡаршы алыу
41. 51.Һәр кемгә дәрәжәһенә күрә илтифат үә хөрмәт ҡылыу
42. 52.Кеше йортона кергәнсе рөхсәт һорау
43. 53.Кеше менән күрешкәндә ҡул тотошоу
44. 54.Тәрбиә ҡылырға көсө етәрлек булған кешегә ҡатын алып өйләнеү
45. 55.Сәләмәт булған ҡыҙға үҫеп еткәс кейәүгә барыу
46. 56.Туйҙы халыҡҡа изһар (асыҡ)ҡылып мәшһүр итеү
47. 57.Туй мәжлесе өсөн аш әҙерләү
48. 58.Әҙәмгә зарар килтерә торған хайуандарҙы бөтөрөү
49. 59.Иманһыҙ кешеләргә тәүфиҡ үә һидәйәт теләп доға ҡылыу
50. 60.Асыулашҡан кешеләрҙе килештерергә тырышыу
51. 61.Үҙенә булыуын теләгән эштең башҡа кешегә лә булыуына күңел менән риза булыу
52. 62.Үҙенә булмауын теләгән эштең башҡа кешегә лә булмауын теләү
53. 63.Ышаныслы мохтаж кешеләргә бурысҡа аҡса биреп тороу
54. 64.Ғәрәп телен өйрәнеп яҡшы белеү
55. 65.Ҡатын –ҡыҙҙарға һәр бер урындә риғәйә (хәстәр)һәм ярҙам ҡылыу
56. 66.Йорт эштәрендә ҡатыныңа кәңәш итеү
57. 67.Юлға һәм сәфәргә юлдаштар менән сығыу
58. 68.Ғибрәтләнеү өсөн ҡәберҙәрҙе зыярат ҡылыу
59. 69.Ауырығанда табибҡа күренеп дауаланыу
60. 70.Һәр бер ғибәҙәтте сөннәттәре менән үтәү. Мәҫәлән: тәһәрәттә- 20, тәйәммүмдә- 6, ғөсөлдә-10, намаҙҙа-25, ураҙала-6, хажда-10 сөннәт бар.

 

 

Мөстәхәб ғәмәлдәр

Мөстәхәб ғәмәлдәр- пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһиссәләм күп ваҡыт ҡылған үә дәхи ул ғәмәлде ҡылған кешегә сауап, бәрәкәт буласағын аңлатҡан ғәмәлдер. Мөстәхәб ғәмәлде ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмаған кеше гонаһлы ла булмаҫ, ҡиәмәт көнөндә шелтә лә тейеш булмаҫ. Мөьмин мосолман кешегә ҡылыуы кәрәкле булған мөстәхәб ғәмәлдәрҙең мәшһүре 122 төр:

1. Мәдинә-и Мөнәүәрәгә барып пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһиссәләмдең ҡәбер шәрифе булған Рауза-и Мутәһһәраны зыярат ҡылыу
2. Нәфел намаҙҙар уҡыу
3. Нәфел ураҙалар тотоу
4. Нәфел хажы ҡылыу
5. Ғөшөр үә зәкәттән башҡа нәфел саҙаҡалар биреү
6. Һәр ваҡыт мөмкин тиклем тәһәрәт менән йөрөү
7. Намаҙ ваҡыты кергәнсе тәһәрәт алып ҡуйыу
8. Тәкбирҙе, йәғни “Аллаһу Әкбәр” тип  күп әйтеү
9. Тәхлилде, йәғни “Ләә иләәһә иллә Аллаһ” тип күп әйтеү
10. Тәсбихте, йәғни “Сүбхән Аллаһ” тип күп әйтеү
11. Тәхмидте, йәғни “ӘлхәмдүлиЛләһ” тип күп әйтеү
12. Истиғфарҙы, йәғни “ӘстәғфируЛлаһ” тип күп  әйтеү
13. Буш ваҡытта Ҡөрьән уҡыу
14. Салауатты күп әйтеү, йәғни “Алллаһүммә салли ғәлә Мүхәммәдин үә ғәлә әәли Мүхәммәдин үә сәлләм”, тип әйтеү
15. Сәхәбәләрҙең, дин ғалимдарының исемдәрен тәғҙыйм менән телгә алыу, сәхәбәләргә “Радый Аллаһу ғәнһү”, остаздарға һәм мәшәихтәргә “РәхматуЛлаһ” тиеү
16. Аш ашағанда ас кешеләрҙе иҫкә төшөрөп Аллаһы Тәғәләгә шөкөр ҡылыу
17. Тағам мәжлесендә әҙәпле ултырыу
18. Тамам ашап туйғансы ашауҙан туҡтау
19. Табындан тағам алынғансы ултырған ереңдә ултырып тороу
20. Табында тағамды үҙ алдыңдан ғына алып ашау
21. Аш әҙер булғанда, намаҙ уҡығансы ашты ашау
22. Тағамды һыуытып ашау, эсемлекте һыуытып эсеү
23. Йөндән һәм ҡылдан эшләнгән кейемдәр кейеү
24.  Кейем кейгәндә башта уң ҡулға һәм уң аяҡҡа кейеү
25. Кейемдәрҙе сискәндә башта һул ҡулдан һәм һул аяҡтан сисеү
26. Яңы кейемдәрҙе йома көнө кейеү
27. Кейәсәк кейемде бер тапҡыр һелкеп кейеү
28. Бысранған кейемдәрҙе  йыуып кейеү
29. Кейемдәрҙе сискәс, төрөп, бөкләп ҡуйыу
30. Йорт-тирәне сүп-сарҙан таҙа тотоу
31. Аяҡ кейемдәрен ултырып кейеү
32. Кис булғас, ҡапҡа-ишектәрҙе “Бисмилләһ” әйтеп бикләү
33. Тәҙрә пәрҙәһен төшөрөү
34. Йоҡларға ятҡансы яҫтыҡ һәм юрғандарҙы берәр ҡат һелкеп алыу
35. Йоҡоға ятҡансы уттарҙы һүндереү
36. Йоҡоға ятҡансы кешеләргә тейешле васияттарҙы әйтеү
37. Йоҡоға ятҡансы доғалар уҡыу, тәүбә үә истиғфар ҡылыу
38. Йоҡоға ятҡанда йөҙөңдө ҡиблаға ҡаратып, аяғыңды мәшриҡ тарафына һуҙып, ҡырын ятыу
39. Ата-әсә менән иң аҙы һәр аҙна бер тапҡыр күрешеп, хәйер-доғаларын алыу
40. Үҙеңдән оло туғандарҙы ата-әсәң кеүек яҡын күреү
41. Үҙеңдән кесе туғандарҙы үҙ балаң кеүек яҡын күреү
42. Ата-әсәнең дуҫтарын дуҫ һәм яҡын күреү
43. Ҡатынға иренең ҡәрҙәштәрен яҡын күреү
44. Иргә ҡатынының ҡәрҙәштәрен яҡын күреү
45.  Аҡыллы үә күркәм холоҡло кешеләр менән юлдаш һәм мәжлестәш булыу
46. Яҡын ҡәрҙәштәрең һәм дуҫтарың менән күрешкәндә асыҡ йөҙлө булыу
47. Ҡул менән күрешкәндә баш бармаҡтарҙың төптәренән тотошоп күрешеү
48. Беренсе тапҡыр күрешкән кешенең исемен һәм нәҫелен һорашыу
49.  Дуҫ үә яҡын күргән кешеләреңә аулаҡта ҡалғанда ғәйептәрен аңлатыу
50. Дуҫтарыңа һәм үҙеңдең хәләл ҡатыныңа күркәм күренеү өсөн яҡшы кейемдәр кейеү
51. Көҙгөгә ҡарап ҡиәфәтеңде төҙәтеү
52. Ҡатын иренә күркәм күренеү өсөн зиннәтле кейемдәр кейеү
53. Кейемдәргә хуш еҫле нәмә һөртөү
54. Күҙгә файҙалы сүрмә тартыу
55. Ирҙәргә сәс һәм һаҡалдарына ҡыҙғылт ҡына буяу
56. Сәсте, һаҡалды, мыйыҡты тарап, майлап, күркәм итеп тотоу
57. Сәсте ҡырып алыу йәки ҡыҫҡартыу
58. Йөҙҙө һәр саҡ йыуып таҙа тотоу
59. Тырнаҡтарҙы, сәстәрҙе, башҡа йөндәрҙе ергә күмеп ҡуйыу
60. Изге үә тәҡүә кешеләрҙең изгелектәрен яратып, дуҫ күреү
61. Изгелек юлында булған кешегә ҡулыңдан килгән тиклем ярҙам итеү
62. Мазлум, йәғни йәберләнгән кешеләрҙе йәберҙән ҡотҡарыу өсөн ярҙам ҡылыу
63. Һүҙең үткән кешеләрҙе вәғәзләп дингә йә донъяға файҙалы эштәргә димләү
64. Үҙеңә артыҡ зарар килмәҫлек булғанда мөмкин тиклем һәр кемгә ярҙам итеү
65. Үҙеңдең ғәйеп һәм гонаһтарыңды кешеләрҙән йәшереү
66. Башҡа кешеләрҙең ғәйептәрен дә кешегә белгертеүҙән һаҡланыу
67. Аҙашҡан кешегә юл күрһәтеү
68. Ҡайғы тейгән кешене шатландырып йыуатыу
69. Үҙеңә бер ҡайғы үә зарар ирешһә, тәржиғ ҡылыу, йәғни “Иннә лиЛләәһи үә инннә иләйһи раажиғуун”, тиеү, йәғни “Дөрөҫлөктә беҙ Аллаһы Тәғәләнеке һәм Аллаһы Тәғәләгә ҡайтасаҡбыҙ”
70. Нахаҡ бәлә менән бәләләнгән кешегә хаҡлыҡ менән шәфәғәт ҡылыу
71. Гонаһлы кешегә “Аллаһы Тәғәлә тәүфиҡ бирһен”, тип доға ҡылыу
72. Изге һәм сауаплы ғәмәлдәрҙе кешегә белдермәйенсә, йәшерен ҡылыу
73. Вәғәз мәжлесендә ултырып вәғәз тыңлау
74.  Йыназа эргәнән уҙғанда аяҡ үрә тороу (мәйет башҡа дин әһеленән булһа ла)
75.  Мохтаж кешеләргә кәрәкле булған йорт әйберҙәрен бушлай биреп тороу
76. Мәсет, мәҙрәсә һәм мәктәп кеүек  дин өсөн кәрәкле нәмәләргә аҡса сарыф итеү йәки хеҙмәт итеү
77. Шишмә ҡаҙытыу, юл төҙәтеү һәм күпер һалыу кеүек, әҙәмдәргә файҙалы булған эштәр өсөн аҡса сарыф ҡылыу йәки хеҙмәт итеү
78. Әҙәмдәргә файҙалы ағастар ултыртыу
79. Юлдарҙа уңайһыҙлыҡ килтерерҙәй әйберҙәрҙе ситкә алып ташлау
80. Ир балаһы тыуған кеше ике ҡуй, ҡыҙ балаһы тыуған кеше бер ҡуй ҡорбаны салып, итен фәҡирҙәргә биреү
81. Тыуғанына ете көн тулғандан һуң баланың сәсен ҡырып, сәсе ауырлығы ҡәҙәр алтын йә көмөш саҙаҡа биреү
82. Етенсе көнөндә балаға бер яҡшы исем ҡушыу
83. Кәсепкә иртә тороп сығыу
84. Һатыу-алыу мөғәмәләһен еңеллек үә батырсылыҡ илә ҡылыу
85. Хәләллеге шөбһәле малдарҙы алыуҙан һаҡланыу
86. Һатыусы һатҡанына үкенеп, кире ҡайтарыуҙы үтенһә, файҙа алмайынса, ҡайтарып биреү
87. Бер нәмәне һатҡандан  һуң, алыусыһы үкенеп ҡайтармаҡсы булһа, үҙе һатҡан хаҡ менән ҡайтарып алыу
88. Юлдаштар менән сәфәргә сыҡҡанда, аранан береһен баш итеп һайлау
89. Хайуанға атланып йә арбаға ултырып барған кеше тауға менгәндә аттан үә арбанан төшөү
90. Рамаҙанда сәфәрҙә булған кеше генә ураҙаһын ҡалдырырға мөмкин булыу
91.  Сәфәрҙән үә юлдан  ҡайтҡан кеше бала-сағаһына, яҡын ҡәрҙәштәренә аш үә бүләктәр алып ҡайтыу
92. Бурыс биреп торған кеше бурысын мөмкин ҡәҙәр көтөү
93. Бурыс алған кеше бурысын мөмкин ҡәҙәр тиҙерәк ҡайтарырға тырышыу
94. Дәүләттең (байлыҡтың) самаһын кешенән йәшереү.
95. Аллаһы Тәғәлә биргән дәүләт үә ниғмәттең самаһын әйтмәйенсә, халыҡҡа изһар ҡылыу
96. Ҙурыраҡ малдарҙы ике шаһит алдында һатыу һәм алыу
97.  Кәйефе үә тәбиғәте боҙолған кешегә күп ашауҙан тыйылыу.
98.  Бурыс биреүсе бурыс алыусынан бер ҡағыҙға ҡул ҡуйҙырып, дәхи ике шаһит алдында яҙҙырып алыу
99. Кеше яуыз ғәмәл ҡылырлыҡ ерҙәрҙә йөрөүҙән һаҡланыу
100. Үлгән кешене маҡтап һөйләү
101. Ҡөрьән уҡып, нәфел ғибәҙәттәр ҡылып, мәйеттәргә мәғфирәт (ярлыҡау) һорау
102. Аш үә һыу һауыттарын ҡаплап ҡуйыу
103. Һәр эштә сабырлыҡ һәм әкренлек менән эш ҡылыу
104. Һәр нәмәгә, кешегә йомшаҡ һәм мәрхәмәтле күңелле булыу
105. Малының бар ҡәҙәренә һөйөнөп, ҡәнәғәт булыу
106. Һәр эштә оятлы һәм әҙәпле булыу
107. Ҡунаҡ һыйлағанда тағам үә эсемлекте ололарға биреү
108. Үҙе бик һауалы һәм тәкәббер кешегә ҡаршы тәкәббелек күрһәтеү.
109. Кейәү буласаҡ кеше аласаҡ ҡыҙын йыраҡтан ҡарап күреү
110. Әһле-исламға (мосолмандарға)файҙалы, шәриғәткә муафиҡ хөкөмдәр сығарыу
111. Әһле-исламға (мосолмандарға)файҙалы булған хөкөмдәрҙе ҡылыу
112. Ниндәй ҡәүемдән булһа ла, ҡәүеме араһында дәрәжәһе оло кешене хөрмәт һәм тәкрим ҡылыу (ололау, ҙурлау)
113. Бер эш башлағанда йә сәфәргә сыҡҡанда яҡшы кешене осратыу үә яҡшы эштәргә тура килеүҙе яҡшылыҡҡа юрау
114. Ауырыуҙы “Иншә Алаһ ” терелерһең, тип шатландырыу
115. Етем ҡалған балаларға шәфҡәт һәм мәрхәмәт ҡылыу, уларҙы шатландырыу
116. Фәҡир,тол ҡатындарға мәрхәмәт үә ярҙам ҡылыу
117. Фәҡир  ҡарт-ҡоро үә зәғиф кешеләргә хәйер-ихсан (игелек) ҡылыу
118. Ҡатынының ҡыҙ бала табыуына бәрәкәт өмөт итеп һөйөнөү
119. Ҡыҙ балаларына шәфҡәт үә мәрхәмәтте артығыраҡ ҡылыу
120. Йәше ун бишкә етеп, бәлиғ булған көндө ғөсөл ҡойоноу
121. Яҙыу яҙырға, үә яҙыуҙы күркәм итеп яҙырға өйрәнеү
122. Һәр бер ғибәҙәтте мөстәхәб булған ғәмәлдәре менән үтәү. Мәҫәлән: намаҙҙағы 20 мөстәхәбтең һәр береһен үтәү.

 

 

Мөбәх ғәмәлдәр.

Мөбәх шундай ғәмәлдер, уны ҡылыу ҙа, ҡылмау ҙа дөрөҫ үә хәләлдер.  Мөбәх ғәмәл бәндәнең үҙ ихтиярында. Теләһә ҡылыр, теләмәһә ҡылмаҫ. Уны ҡылған кеше лә, ҡылмаған кеше лә һәм сауаплы, һәм гонаһлы булмаҫ.  Мөьмин-мосолман кешегә Мөбәх үә хәләл булған эштәрҙең хисабы юҡтыр. Харам йә мәкрүһ булмаған эштәрҙең бөтәһе лә мөбәхтер. Мәҫәлән: ултырыу, тороу, йөрөү,йоҡлау, хәләл тағам ашау, зарарһыҙ һүҙ һөйләү, ниндәй ҙә булһа гонаһһыҙ һәм зарарһыҙ эштәрҙе ҡылыу кеүек шәриғәттә бойоролмаған һәм тыйылмаған эштәрҙең бөтәһе лә мөбәхтер.

1. Хәләл  тағамдарҙы туйғансы ашау, туйғандан артығы-харамдыр.
2. Хәләл эсемлектәрҙе туйғансы эсеү
3. Иманһыҙ кешеләр бешергән таҙа аштарҙы ашау
4. Аллаһы Тәғәләнең бәғзе пәйғәмбәрҙәренә вә бәғзе китаптарына ышана торған, иманһыҙ кешеләр боғаҙлаған хайуандарҙың итен ашау
5. Аш һеңдереү өсөн иҫертмәй торған һыуҙарҙы эсеү
6. Иҫертмәй торған, йөҙөм һыуынан яһалған һеркәне эсеү
7. Тоҙ күленә төшөп, тоҙға әйләнгән үләкһәнән булған тоҙҙо ҡабыу
8. Ышаныслы табибтың һүҙе буйынса ауырығанда шифа өсөн харам тағам һәм харам эсемлектәр менән дауаланыу
9. Ҡырағай хайуандарҙың ите, йөнө, тиреһе, һөйәге менән файҙаланыу өсөн үлтереү, аулау.
10. Хайуандарҙы бестереү
11. Ҡатын-ҡыҙға ебәк кейем кейергә мөмкиндер, ә ирҙәргә — харамдыр
12. Ебәк материал менән тышланған мендәр, яҫтыҡ үә кейеҙ кеүек нәмәләрҙе ҡулланыу
13. Ирҙәр арҡа өлөшө ептән булып, буйы ебәктән булған кейемдәрҙе кейеү
14. Көмөшлө еренә ҡул тейҙермәйенсә көмөш биҙәкле һауыттарҙы ҡулланыу
15. Ҡатындарға алтын үә көмөш зиннәттәр менән биҙәнеү
16. Һауыттарҙы алтын, көмөш үә аҡ ҡурғаш менән ялтыратыу
17. Ирҙәр көмөш билбау, көмөш биҙәкле ҡылыс тағыу
18. Зарарһыҙ һүҙ һөйләү
19. Ғибрәтле һәм вәғәзле көйлө шиғырҙар уҡыу
20. Ғибрәтле һәм вәғәзле шиғырҙарҙы тыңлау
21. Үҙеңә йә бер  кешегә золом ҡылдырмаҫ өсөн ялған һүҙ һөйләү
22. Дошманлашҡан кешеләрҙе килештереү үә дуҫлаштырыу өсөн ялған һүҙ һөйләү
23. Һуғышта дошман ғәскәрен алдау өсөн ялған һөйләү. Ошо өс урындан башҡа урындарҙа ялған һөйләү харамдыр
24. Харам ҡылыусы кешенән зарланып ғәйеп ҡылыу
25. Зарары тейә торған кешенән һаҡланыу өсөн уның яуызлыҡтарын кешегә һөйләп ғәйеп ҡылыу
26. Кем икәнлеген һис аңлатмайынса,бер кешенең ғәйептәрен һөйләү
27. Фәлән ауыл кешеләре,йә фәлән ҡәүем тип бер йәмәғәттең ғәйептәрен һөйләү
28. Уҫаллыҡ менән асыу килтергән кешене хаҡһыҙ, ахмаҡ, наҙан, тип әйтеү
29. Хаҡ һүҙҙәр менән аҙ-маҙ уйын-көлкөлө һүҙҙәр һөйләү
30. Яҡшы кешеләргә ҡыҙығып, үҙе лә шул яҡшы кешеләр кеүек булырға тырышыу
31. Зарар булғанда тештәрен көмөш, алтын, йә башҡа нәмәләр менән яматыу
32. Зарар булғанда, ҡорһаҡтағы баланы ярып алыу
33. Артығыраҡ хаҡ биреүсегә һатыу.
34. Йорт-тирә, ағастар кеүек йәнһеҙ нәмәләрҙең һүрәтен төшөрөү
35. Дауалау өсөн, ғөҙөр сәбәпле ғәүрәт ерҙәргә ҡарау
36. Үҙ ҡатыныңдың йә иреңдең бөтә ағзаһына ҡарау
37. Мөхтәрәм ҡәрҙәш булған ҡатындарҙың муйындарына, эйәктәренә, балтырҙарына ҡарау
38. Мәхрәм булмаған ят ҡатындарҙың йөҙҙәренә ҡыҙыҡһынмайынса ҡарау
39.  Ирҙәр тәндәренең кендектән юғары  үә теҙҙән түбән булған ерҙәренә ҡарау
40. Ғәҙеллек ҡылырға ҡулынан килеп, бай үә ҡеүәтле кеше, мөһим зарур сәбәпле ике, өс,йә дүрт ҡатын алыу (дүрттән артыҡ харамдыр)
41. Шәриғәт буйынса  сәбәп булғанда, ҡатынды айырыу
42.  Ҡатын-ҡыҙ йорт эсендәге мунсаға кереү
43. Рамаҙан айында мосафир булған кеше ураҙаһын тотмайынса ҡазаға ҡалдырыу
44. Мосафир кеше ситегенә өс тәүлек тулғансы мәсех ҡылыу
45. Ите хәләл булған хайуандарҙың иттәрен, һөттәрен, йә йомортҡаларын ашау
46. Иҫертмәй  үә тәнгә зарар килтермәй торған ниндәй ҙә булһа ашлыҡ үә орлоҡ, үләндәрҙе ашау
47. Иҫертмәй  үә тәнгә зарар бирмәй торған һыу, эсемлектәрҙе эсеү
48.  Үҙ игенлегеңдә үҫкән ашлыҡты хаҡы күтәрелгәнсе һатмай тороу
49. Аласаҡ бурыс өсөн  килтереп түләгәнсе бер нәмә алып тороу
50. Аслыҡтан һәләк булыр дәрәжәгә килгәндә харам тағамды ашау
51. Аслыҡтан һәләк булыр дәрәжәгә еткәндә, кеше тағамын алып, бер аҙ ашау (хатта тағам эйәһенең үҙенән һорамаһа ла). Ләкин һорарға мөмкин булғанда, һорамайынса алып ашау дөрөҫ булмай.
52. Һабаҡ уҡытыу менән шөғөлләнгән кеше уҡытҡаны өсөн хаҡ алыу

 

 

Харам Золми үә харам ғайри золми

Харам- шәриғәттә бик ҡаты тыйылған ғәмәл. Уны ҡылыу һис тейеш түгелдер. Харам ғәләмде ҡылған кеше бик гонаһлы булыр. Гонаһ булыуынан ҡурҡып ҡылмай ҡалған кеше сауаплы булыр. Харамды хәләл тигән кеше иманһыҙ булыр.

Харам ике төрлө: харам золми үә харам ғайри золми. Харам золми- ҡылыусы кешенең үҙенән башҡа кешегә лә зарары үә зыяны тейә торған харамдыр. Мәҫәлән: кеше үлтереү үә сәбәпһеҙ ҡыйнау үә яман тел тейҙереү, кеше малын урлап, йә талап, йәки алдап алыу кеүектәр.

Харам ғайри золми- ҡылыусының үҙенән башҡа кешегә зарары үә зыяны теймәйенсә, үҙенә генә гонаһ килтерә торған харамдыр. Бында башҡа кеше хаҡы юҡ. Мәҫәлән: харам тағамдарҙы ашау үә харам эсемлектәр эсеү. Харам золми үә харам ғайри золмиҙан айырмаһы шулдыр- харам золми ҡылған кеше һуңынан үкенеп тәүбә ҡылһа ла, зарар үә зыян ирешкән кеше риза булмайынса тороп,Аллаһы Тәғәлә ул кешенең гонаһын ғәфү итмәйәсәк. Әммә харам ғайри золми ҡылған кеше һуңынан үкенеп, ихлас Аллаһы Тәғәләгә тәүбә ҡылһа,Аллаһы Тәғәлә ул кешенең гонаһын шул сәғәттә ғәфү итеүе лә ихтималдыр. Мәҫәлән: берәү бер кешенең малын урлап, йә талап алһа, ул кеше һуңынан үкенеп, ни ҡәҙәр тәүбә ҡылһа ла, мал эйәһен бәхилләтеп ризалығын алмайынса тороп, Аллаһы Тәғәлә уның гонаһын ғәфү итмәйәсәктер, сөнки ғәфү итһә, мал эйәһенә йәбер үә золом кеүек булалыр. Әммә бер төрлө харам тағамды,йә эсемлекте эскән кеше үкенеп, ихласлыҡ менән гонаһанан тамам тәүбә ҡылһа, шул уҡ ваҡытта Аллаһы Тәғәлә уның гонаһын ғәфү итеүе ихтимал. Сөнки был мәсьәләлә һис кемгә йәбер үә золом юҡтыр. Аллаһы Тәғәлә Ғафуур үә Рәхиимдер. Ихлас тәүбә ҡылған кешенең тәүбәһен ҡабул итеүҙе вәғәҙә ҡылған.

 

Харам золми ғәмәлдәр

Мөьмин мосолман кешегә ҡылыуы харам золми һаналған ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре 93:

1. Үҙегеҙҙе үлтерергә ҡасд (ниәт) ҡылмаған кешене үлтермәгеҙ
2. Һис бер хайуанды утта яндырмағыҙ
3. Кешенең бер ағзаһын киҫеп йә һуғып имгәтмәгеҙ
4. Һис бер файҙаһын уйламайынса, әҙәмгә зарар теймәй торған хайуандарҙы үлтереп, йәнен ҡыймағыҙ
5. Хайуандарҙың йөҙҙәренә һуҡмағыҙ
6. Кеше булһынмы, хайуан булһынмы, йән эйәһенә һис золом ҡылмағыҙ
7. Һис бер кешенең малын урлап ашамағыҙ
8. Һис бер кешенең малын талап ашамағыҙ
9. Эйәһе мәғлүм булған малды эйәһенә тапшырмайынса, үҙегеҙҙә тотмағыҙ
10. Һатыу-алыуҙа, үлсәүҙә хыянат ҡылып, кеше малын үҙ малығыҙға ҡатнаштырмағыҙ
11. Насар үә боҙоҡ малды  яҡшы мал хаҡы менән алдап һатмағыҙ
12. Бирәсәк бурыстарығыҙҙы түләмәйенсә үҙегеҙҙә ҡалдырмағыҙ.
13. Ҡулығыҙға аманат итеп бирелгән малды үҙегеҙгә алып ҡалмағыҙ
14. Ҡарындағы йәнле баланы дарыу йә ағыу менән үлтермәгеҙ
15. Йәтем баланың малын үҙ кәрәктәрегеҙгә ҡулланмағыҙ
16. Хеҙмәтсенең эш хаҡын хеҙмәте тамамланғас, бирмәйенсә үҙегеҙҙә тотмағыҙ
17.  Һыу кеүек бөтәһе өсөн дә уртаҡ булған малды бер кешегә уҫаллыҡ арҡаһында алдырмайынса тормағыҙ
18. Ялған һөйләп һис кемгә зыян килтермәгеҙ
19.  Ялған аҡса һуғып, ысын аҡса урынына кешегә бирмәгеҙ.
20. Һис бер кешенең ғәйептәрен белергә тырышып тикшермәгеҙ
21. Һис бер кешенең ғәйептәрен көйләп-бәйетләп әйтмәгеҙ
22. Кеше алдында икенсе кешенең ғәйептәрен үҙенә ишеттереп һөйләмәгеҙ
23. Кеше юҡлығында һис бер ғәйептәрен һөйләмәгеҙ
24. Кешенең ғәйептәренә ишара менән, йә асыҡ күрһәтмәгеҙ
25. Бер кешенең һис булмаған ғәйептәрен бар тип һөйләмәгеҙ
26. Үлгән кешенең һис бер ғәйебен һөйләмәгеҙ
27. Кешенең һөйләшеүен, йә ҡиәфәтен ҡыланып күрһәтеп хурламағыҙ
28. Мәйеттең тәнен киҫмәгеҙ һәм һындырмағыҙ
29. Мөьмин кешене иманһыҙ тип әйтмәгеҙ
30.  Кешенең ата-әсәһен, нәҫелен ҡәбәхәт һүҙҙәр менән һүкмәгеҙ
31. Зина ҡылмаған кешене зинасы тип һүкмәгеҙ
32. Шөбһә менән үҙ ҡатынығыҙҙан тыуған баланы минеке түгел тимәгеҙ
33. Ғәйепһеҙ кешене залим түрәләргә саҡыртып, ғәйепле итеп һөйләмәгеҙ
34. Ир менән ҡатын араһында һүҙ йөрөтөп,  уларҙы бер-береһенә дошманлаштырмағыҙ
35. Берәүҙең икенсе кеше тураһында һөйләгән һүҙен уға барып әйтмәгеҙ, йәғни һүҙ йөрөтмәгеҙ
36. Ике дошман араһына кереп, һәр береһенә үҙҙәре ишетергә теләгәнсә һөйләмәгеҙ
37. Ике дуҫтың араларын боҙоп,  бер-береһенә дошманлаштырмағыҙ
38. Ҡатындарҙы ҡурҡытып, бер-береһе менән һуғыштырмағыҙ, талаштырмағыҙ
39. Кешегә насар ҡушамат таҡмағыҙ һәм ҡушамат менән атамағыҙ
40. Йәшерен һөйләшкән кешеләрҙең һүҙҙәрен үҙҙәренә белгертмәйенсә тыңламағыҙ
41. Һүҙ һөйләүсе кешеләрҙең һүҙҙәренә арҡыры төшөп, ҡаршы килеп, һүҙҙән туҡтатмағыҙ
42. Файҙаһыҙ һүҙҙәрҙән өҫтөн сығыу, үҙ һүҙегеҙҙе өҫтөн итеү өсөн һүҙ көрәштермәгеҙ
43. Бер кешенең һис кемгә зарары теймәй торған йәшерен серен халыҡҡа белгертмәгеҙ
44. Васыят әйтеү менән, йәки бүләк ҡылыу менән, бурысты бар тип раҫлау, йә бер хәйлә менән вариҫтарығыҙға ҡаласаҡ малды кәметергә тырышмағыҙ
45. Саҙаҡа,йә йомош һораған кешене һүкмәгеҙ, ҡаты һүҙ әйтмәгеҙ
46. Кешегә хатта уйнап булһа ла, ҡылыс, бысаҡ менән һелтәнмәгеҙ
47. Балаларығыҙҙы, ҡатындарығыҙҙы, эшселәрегеҙҙе бәләкәй ғәйептәре өсөн ҡаты һүкмәгеҙ
48. Балаларығыҙға, ҡатындарығыҙға, эшселәрегеҙгә көстәре етмәҫлек эш ҡушмағыҙ
49. Бик бәләкәй баланы имсәктән айырыр өсөн, йә башҡа бер эш өсөн туҡмамағыҙ
50. Хеҙмәтселәрегеҙҙең үә ҡул аҫтындағыларҙың береһен дә туҡмамағыҙ
51. Зарарлы эштәр ҡылып күршеләрегеҙҙе рәнйетмәгеҙ
52. Сәләм биргән, йә берәй һүҙ әйткән кешегә яуап бирмәйенсә йөҙөгөҙҙө ситкә бормағыҙ
53. Бер эште ҡылырға ниәтегеҙ булмағанда, алдап, ҡылырмын тип вәғәҙә итмәгеҙ
54. Иманлы кешенең эшен яманлыҡҡа юрап, һис бер дәлилһеҙ насар фекер йөрөтмәгеҙ
55. Кешенең өйө эсенә рөхсәтһеҙ ҡарамағыҙ
56. Һис бер ҡатын үә ҡыҙҙы көсләп, йәберләп, ағзаларына ҡул тейҙермәгеҙ
57. Кеше өйөнә рөхсәтһеҙ ҡапыл килеп кермәгеҙ
58. Рөхсәтһеҙ кешенең хатын уҡымағыҙ
59. Шаһитлығығыҙ дөрөҫ, хаҡ була тороп, унан тайпылмағыҙ
60. Шаһитлығығыҙ булмағанда ялған шаһитлыҡ бирмәгеҙ
61. Үҙегеҙ  хаҡлыҡ тарафында булмағанда  мәхкәмәгә (судҡа) барып, дәғүә ҡылмағыҙ
62. Кешегә йәбер үә золом итеүсенең золомлоғона ярҙам итмәгеҙ
63. Шәриғәткә хилаф(ҡаршы) хөкөм итеп һис бер кешегә зарар килтермәгеҙ
64. Хаҡ ҡуйырға тәғәйен ҡылынғанда золомлоҡ менән һис бер нәмәнең хаҡын ҡиммәт йә осһоҙ ҡуйып, һис бер кешегә зарар килтермәгеҙ.
65. Халыҡ араһына һуғыш, ҡысҡырыш, дошманлыҡҡа сәбәп була торған фетнәләр һалмағыҙ
66. Ашлыҡ кеүек халыҡҡа бик кәрәкле нәмәне осһоҙ ваҡытта йыйып, бөткәс ҡыйбат хаҡҡа һатмағыҙ
67. Һатыласаҡ малығыҙҙың ғәйептәрен алыусыға әйтмәйенсә алдап һатмағыҙ
68. Хәҙрәти РәсүлуЛлаһҡа яуыз тел тейҙермәгеҙ, был эш харам ғына түгел,  хатта иманһыҙлыҡтыр.
69.  Һис бер малды тейешле хаҡына ҡарағанда ике тапҡыр арттырып, алдап һатмағыҙ
70. Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд Мостафа салаЛлаһу ғәләйһи үәсәлләм әйтмәгән һүҙҙе пәйғәмбәр һүҙе тип һөйләмәгеҙ
71. Ата-әсәгеҙҙе рәнйетерлек эштәр ҡылып рәнйетмәгеҙ
72. Остаздарығыҙҙы хурлап үә мәсхәрә ҡылып рәнйетмәгеҙ
73. Балаларығыҙға үә шәкерттәрегеҙгә йәбер , золом ҡылмағыҙ
74. Ҡатынығыҙҙы, йә ирегеҙҙе рәнйетмәгеҙ
75. Яҡын ҡәрҙәштәр бер-берегеҙҙән биҙмәгеҙ
76. Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд Мостафа салаЛлаһу ғәләйһи үәсәлләмдең сәхәбәләренең береһенә лә яуыз тел тейҙермәгеҙ
77. Ғалим кешеләрҙе һүкмәгеҙ, хурламағыҙ
78. Йәбер ҡылыу маҡсаты менән һис бер кешене оялтмағыҙ
79. Йәбер ҡылыу маҡсаты менән һис бер кешене ҡурҡытмағыҙ
80. Кешене алдап, яңылыш юлға ебәреп алдаштырмағыҙ
81. Алдау ниәте менән һис бер кешегә зарарлы кәңәш бирмәгеҙ
82. Юл ҡаҙып, йә һуҡалап йөрөүселәргә уңайһыҙлыҡ килтермәгеҙ
83. Фәҡир кешеләрҙе фәҡирлеге өсөн хурламағыҙ һәм кәмһетмәгеҙ
84.  Һис бер кешене үҙендә булмаған сифаттар менән маҡтаған булып, алдап, дуҫлыҡ күрһәтмәгеҙ
85. Һис бер кешене алдап һөйләштереп, серен алырға тырышмағыҙ
86. Ҡыҙ баланы үҙе риза булмаған кешегә көсләп никахламағыҙ
87. Дүрт ай буйына ҡатынығыҙ менән һис күрешмәйенсә сәфәрҙә йөрөмәгеҙ
88. Ҡатындар! Сәбәпһеҙ ирегеҙҙең йортонан сығып, ҡайтмай йөрөмәгеҙ
89. Зинанан таҙа ҡатынығыҙҙы һин зинасы,тип һүкмәгеҙ.
90. Кешене алдап, бушлай эш эшләтмәгеҙ, үә хеҙмәт иттермәгеҙ
91. Ғәһед ҡуйып (вәғәҙәләшеп) һүҙ ҡуйышҡан эштә ғәһедегеҙҙе боҙмағыҙ
92. Батша үә түрә булған кешеләр! Ҡул аҫтығыҙҙығы кешеләргә йәбер үә золом ҡылмағыҙ.
93.  Ғәҙел батша һәм әмир! Мөьминдәҙең хөкөмдәренә ҡаршылаҡ ҡылып баш тартмағыҙ

 

Харам ғайри золми булған ғәмәлдәр

Мөьмин үә мосолман кешегә ҡылыуы харам ғайри золми һаналған ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре:

1. Иманһыҙ булмағыҙ
2. Аллаһы Тәғәләнең ҡылған эштәрен хушланмайынса телгә алмағыҙ
3. Иманығыҙҙы сығара торған һүҙҙәр һөйләмәгеҙ
4. Иманһыҙлыҡҡа ишара булған эштәр ҡылмағыҙ. Мәҫәлән: Аллаһы Тәғәләнән башҡа нәмәләргә сәждә үә ғибәҙәт ҡылыу (ширк тотоу). Ҡөрьәнде хурлау, иманһыҙ кешеләргә оҡшарға теләп, уларҙың кейемдәрен кейеп йөрөү
5. Аллаһы Тәғәләнән башҡа нәмәләрҙең ризалығы өсөн ҡорбан салмағыҙ. Мәҫәлән: мәйет ризалығы, йә ендәҙең  зарарынан имен булыу өсөн
6. Аллаһы Тәғәләнең ғазабынан ҡурҡмайынса, имен үә ғәмһеҙ булмағыҙ
7. Аллаһы Тәғәләнең мәрхәмәтенән өмөт өҙмәгеҙ
8. Иман үә иғтиҡадта үҙ фекерегеҙ менән дәлилдәрҙе һис уйламайынса кешегә эйәреп кенә йөрөмәгеҙ
9. Башланған фарыз үә үәжиб ғәмәлдәрҙе үҙ ихтиярығыҙ менән, юрый боҙмағыҙ
10. Фарыз үә үәжиб ғәмәлдәрҙе ҡылмай ҡалмағыҙ
11. Ураҙа байрамы, Ғәрәфә, Ҡорбан байрамы һәм унан һуңғы өс тәшриҡ көндәрҙә ураҙа тотмағыҙ
12. Юрап, киләсәк заманда буласаҡ эштәрҙән хәбәр бирмәгеҙ
13. Юраусыларҙың, йондоҙҙар буйынса киләсәкте һөйләүсе мөнәжжимдәрҙең һүҙҙәренә ышанмағыҙ
14. Сихыр ғәмәлдәре ҡылыу менән шөғөлләнмәгеҙ
15. Үҙегеҙҙә булмаған яҡшылыҡ менән халыҡ араһында маҡталыуға ҡыҙыҡмағыҙ
16. Мәккә үә Мөкәррәмәлә һәм уның тирәһендәге “харам” тип аталған ерҙәрҙә һис бер гонаһ ҡылмағыҙ
17. Бер кешене гонаһ үә харам эш ҡылыуына ҡыуанып тормағыҙ
18. Һис бер кешене гонаһ эштәргә димләмәгеҙ
19. Һис бер кешене сауаплы эштәрҙән тыймағыҙ
20. Гонаһ ҡылыуға һәүәҫләндерә торған йыр үә шиғыр һөйләмәгеҙ
21. Гонаһ эштәрҙе ҡабул ҡылыуға һәүәҫләндереүсе  һүҙҙәр һөйләмәгеҙ
22. Гонаһ эштәрҙә ярҙам ҡылмағыҙ
23. Сөннәт ғәмәлдәргә хилаф (ҡаршы) бер ғәҙәт сығармағыҙ
24. Гонаһ эштәрҙең ҡылыныуына күңелдән ҡыуанмағыҙ
25. Мәкрүһ эштәрҙе ғәҙәт итеп күп ҡылмағыҙ
26. Шәриғәткә хилаф булған гонаһлы үә зарарлы ғәҙәттәр сығармағыҙ
27. Дин эшенән донъя эшен артыҡ күрмәгеҙ
28. Һис бер эште кәрәк ҡәҙәренән артыҡ ҡылмағыҙ
29. Отош уйындары уйнап, аҡса һәм мал отмағыҙ
30. Табыш, йәғни арттырып түләү шарты менән бурысҡа аҡса бирмәгеҙ
31. Мәхкәмәлә, йә сауҙала файҙа ҡылмаҡ өсөн мал, аҡса алмағыҙ
32. Нәжес үә харам нәмәләр менән сауҙа ҡылмағыҙ
33. Үҙ ихтиярығыҙ менән үҙегеҙгә ауырыу килтерә торған эштәр ҡылмағыҙ
34. Һис бер кешене ололап, рукуғ үә сәждә ҡылмағыҙ. Мәҫәлән: артыҡ эйелеп-бөгөлөп сәләм биреү, ергә ятып, берәүҙең аяғына йығылып ялбарыу
35. Донъя ләззәттәренә, малына үтә ҡомһоҙ, һәүәҫле, хирс булмағыҙ
36. Фәлән эште ҡылһам, иманһыҙ булайым,тип ант итмәгеҙ
37. Аллаһы Тәғәләнән  тыш икмәк, ҡояш, йә башҡа нәмә менән  ант итмәгеҙ
38. Харам эште ҡылғанда “БисмиЛләһ” тип әйтмәгеҙ, аят уҡымағыҙ
39. Шәриғәттә олуғ һаналған нәмәләрҙе бәләкәйгә үә хурға һанамағыҙ
40. Мосолман ҡәрҙәштәрегеҙгә яуызлыҡ ҡылыуҙы күңелдән ниәт ҡылмағыҙ
41. Һис бер кешегә зарар үә афәт килеүенә һөйөнмәгеҙ.
42. Үҙ-үҙегеҙҙе үлтермәгеҙ
43. Үҙ-үҙегеҙҙең берәй ағзағыҙҙы ихтиярығыҙ менән кәметмәгеҙ үә имгәтмәгеҙ
44. Кешеләрҙе кәйефләндерер өсөн әҙәпһеҙ йырҙар йырламағыҙ
45. Кешеләрҙе кәйефләндерер өсөн көйлө уйындар уйнамағыҙ
46. Кешеләрҙе кәйефләндерер өсөн бейемәгеҙ
47. Һис бер кешегә илтифат ҡылмайынса, һанға һуҡмайынса, ололоҡ ҡиәфәте менән йөрөмәгеҙ
48. Кешеләрҙе үҙегеҙҙән түбән үә хур күреп һауаланмағыҙ
49. Ҡылған ғибәҙәттәрҙе күпкә һанап, үҙегеҙҙе изге һанамағыҙ
50. Белер өсөн дин буйынса һораған кешегә белә тороп әйтмәй, өйрәтмәй ҡалмағыҙ
51. Кешегә, йә хайуанға ләғнәт уҡымағыҙ
52. Кем генә булмаһын, кешегә бәддоға ҡылмағыҙ
53. Гонаһлы үә ғәйбәт һүҙҙәрҙе тыңлап ултырмағыҙ
54. Көнсөллөк менән кешенең дәүләт үә абруйы китеүен теләмәгеҙ
55. Асыуығыҙ килгән кешегә  үпкәләп, өс көндән артыҡ уның менән күрешмәйенсә асыуланып йөрөмәгеҙ
56. Асыулы үә ҡайғылы ваҡытта кейемдәрегеҙҙе йыртмағыҙ, бер нимәне лә ташламағыҙ
57. Харам ғәмәл ҡылғанығыҙҙы һис бер кешегә күрһәтмәгеҙ. Ҡылыу- бер харам, күрһәтеү- икенсе харам
58. Гонаһ ҡылыусы фәсиҡ (боҙоҡ) кешеләрҙе дуҫ итмәгеҙ
59. Изге үә тәҡүә кешеләрҙе һис дошман күрмәгеҙ
60. Донъя малы өсөн ниндәй ҙә булһа кешене артыҡ ололап, үҙегеҙҙе хур күрмәгеҙ
61. Күңелегеҙҙә булмағанды алдап һөйләмәгеҙ
62. Һис бер эш менән шөғөлләнмәйенсә, ялҡауланып эшһеҙ ятмағыҙ
63. Үҙ ризығың өсөн кәсеп ҡылмайынса, кешенән саҙаҡа ,йә һидийә биреүҙәрен көтөп ятмағыҙ
64. Ҡөрьән аяттарына үҙегеҙ теләгәнсә, боҙоп мәғәнә бирмәгеҙ
65. Вакыф малына һис хыянат итмәгеҙ
66. Бәйтүл-мәл аҡсаһын тейешһеҙлеккә тотонмағыҙ
67. Үткән эшкә ялған ант итмәгеҙ
68. Ирҙәр ҡатын-ҡыҙ  ҡиәфәтенә кереп, уларҙың кейемен кеймәгеҙ
69. Ҡатын-ҡыҙҙар  ирҙәр ҡиәфәтенә кереп, уларҙың кейемен кеймәгеҙ
70. Ҡара йөндән һуғылған мәжүсиләр кейә торған эшләпәне кеймәгеҙ. Аҡ , йәки бер яғынан әҙерәк киҫелгән булһа, кейеүе ярай, тигән риүәйәттәр бар.
71. Билгә бармаҡ йыуанлығы ғына билбау бәйләмәгеҙ
72. Ирҙәр! Ебәк кейемдәр кеймәгеҙ
73. Ирҙәр! Алтын йөҙөк үә алтын сәғәт кеүек алтындан яһалған биҙәүестәр менән биҙәнмәгеҙ
74. Ирҙәр! Йөҙөк үә билбау, ҡылыс биҙәктәренән башҡа ерҙә көмөштән яһалған биҙәүестәр менән биҙәнмәгеҙ
75. Алтын һауыттарҙы, ҡоралдарҙы истиғмәл ҡылмағыҙ. Мәҫәлән: алтын ҡалаҡ, алтын һаплы ҡәләм ҡулланыу
76. Ирҙәр үә ҡатындар! Көмөш һауыт-һаба һәм ҡоралдар ҡулланмағыҙ
77. Кеше һәм хайуан һүрәте яһамағыҙ. Әммә ағас үә йорт һүрәттәре яһарға мөмкин
78. Ниндәй рәүештә генә булһа ла,  кем менән булһа лазина ҡылмағыҙ
79. Зина ғәмәлдәренә һис изгелек ҡылмағыҙ
80. Ҡатынығыҙҙы көнләшмәй сит ирҙәр менән ҡалдырмағыҙ
81. Ҡатынығыҙ менән уның хайзлы (күрем ваҡыты), йә нифаслы (бала тапҡандан һуң) ваҡытында һис яҡынлыҡ ҡылмағыҙ
82. Ғәҙел була алмаҫлыҡ, тәрбиә ҡыла алмаҫлыҡ кеше, ике ҡатын алмағыҙ
83. Ҡатынығыҙҙы уның хайзлы ваҡытында талаҡ ҡылмағыҙ
84. Ҡатынығыҙҙы бер юлы өс талаҡ ҡылмағыҙ
85. Ҡатынығыҙҙы апайығыҙға, йә берәй мөхтәрәм ҡыҙ туғанығыҙға оҡшатып асыуын килтермәгеҙ
86. Ирҙәр! Үҙ ҡатынығыҙҙан башҡа ҡатындарҙың йөҙҙәренә күңел һәүәҫлеге менән ҡарамағыҙ
87. Ҡатындар! Хәләл ирегеҙҙән башҡа ирҙәрҙең йөҙҙәренә күңел һәүәҫлеге менән ҡарамағыҙ
88. Ирҙәр! Сит ҡатындарҙың тәндәренә күҙ һалмағыҙ, хатта һәүәҫһеҙ булһа ла
89. Ҡатындар!Сит ирҙәрҙең тәндәренән намаҙҙа ҡаплау фарыз булған ағзаларына күҙ һалмағыҙ
90. Ирҙәр! Ирҙәрҙең тәндәренән намаҙҙа ҡаплау фарыз булған ағзаларына күҙ һалмағыҙ
91. Ҡатындар! Ҡатын-ҡыҙҙарҙың баш, арҡа, күкрәк һәм балтырынан башҡа ағзаларына ҡарамағыҙ
92. Ир балаларҙың йөҙөнә күңел һәүәҫе менән ҡарамағыҙ
93. Кешенең ҡарауы, күҙ төшөрөүе харам булған ерҙәренә ҡул тейҙермәгеҙ.
94. Бер-берегеҙгә хәләл,йә мөхтәрәм ҡәрҙәш булмаған ир менән ҡатын икегеҙ бер ерҙә яңғыҙ ҡалмағыҙ
95. Ҡатындар! Кейемде кәрәкмәгәндә бер ҡатлы ғына кеймәгеҙ
96. Үҙегеҙгә кәрәкмәгәндә малығыҙҙы кешегә бирмәй, яндырып,йә һыуға һалып әрәм итмәгеҙ
97. Берәй мал,йә тағамды үҙегеҙ ҙә файҙаланмайынса, кешегә лә бирмәйенсә, серетеп һәләк итмәгеҙ
98. Ҡалған аштарығыҙҙы ергә түгеп әрәм итмәгеҙ
99. Үҙ ихтиярығыҙ менән ашамай, эсмәй тороп, үҙегеҙҙе зәғифләндермәгеҙ
100. Туйғандан һуң  ашамағыҙ һәм эсмәгеҙ
101. Бер-ике көн ризығығыҙ була тороп, кешенән саҙаҡа һорамағыҙ
102. Аш, тағамды тапап, түгеп хурламағыҙ
103. Зәкәт түләрлек малығыҙ булғанда кешенән саҙаҡа ҡабул итмәгеҙ
104. Нәжес нәмәләрҙе ашамағыҙ һәм эсмәгеҙ
105. Ауырыуға һабыштыра торған нәмәләрҙе ашамағыҙ һәм эсмәгеҙ
106. Ите харам булған хайуандарҙың иттәрен ашамағыҙ, һөттәрен эсмәгеҙ
107. Шәриғәт буйынса боғаҙланмаған,йә ауланмаған хайуандарҙың иттәрен ашамағыҙ
108. Боғаҙланмайынса, берәй ниндәй афәттән үлгән хайуандың итен ашамағыҙ
109. Һаһыған, серегән иттәрҙе ашамағыҙ
110. Иманһыҙ кеше һуйған,йә аулаған хайуандың итен ашамағыҙ
111. Ите хәләл  булған хайуандарҙың оят ағзаларын, ҡыуыҡтарын, үттәрен, биҙҙәрен ашамағыҙ
112. Хайуандарҙың боғаҙынан сыҡҡан ҡанды эсмәгеҙ
113. Йөҙөм емеше һыуынан яһалған иҫерткес эсемлекте эсмәгеҙ
114. Нимәнән генә яһалған булһа ла, иҫертә торған эсемлектәрҙе эсеп иҫермәгеҙ. Мәҫәлән: ашлыҡтан, балдан,бәрәңгенән яһалғандар кеүек
115. Әфиүн (опиум), тәмәке  кеүек иҫертә торған үләндәрҙе йотоп, ауыҙға һалып, һыуын,йәки төтөнөн һулап иҫермәгеҙ
116. Бер кешенең урлап, йә алдап икенсе кешенән алған  малын һатып алмағыҙ
117. Мәккә-и Мөкәррәмәлә “харам” тип аталған ерҙә ҡырағай хайуандарҙы аулап, йәки боғаҙлап үлтермәгеҙ
118. Ҡөрьән уҡылғанын ишеткәндә уны тыңламайынса башҡа эштәр менән шөғөлләнмәгеҙ
119. Намаҙҙы ваҡытында уҡымай ҡазаға ҡалдырмағыҙ
120. Рамазан айында ураҙа тотмай йөрөмәгеҙ
121. Зәкәт, ғөшөр, фитр саҙаҡаларын бирмәй үҙегеҙҙә тотмағыҙ
122. Өҫтөгөҙҙә фарыз була тороп хажды ҡылмай ҡалмағыҙ
123. Ҡөрьәнде тәжвидһеҙ, хәрефтәрен үҙгәртеп уҡымағыҙ
124. Ғөсөл ҡойоноу тейешле кешеләр, был эште кисектермәгеҙ
125. Жөнөб кеше, хайз, йә нифастан арынған ҡатын-ҡыҙ ғөсөл алыуҙы кисектермәгеҙ

 

 

Мәкрүһ тәхрими үә харам Ҙани (асыҡ булмаған) ғәмәлдәр

Мәкрүһ ғәмәл- Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд салләЛлаһу ғәләйһи үәсәлләм тарафынан тыйылған ғәмәл. Шуға күрә, ул ғәмәлде мөьмин мосолман кешеһенә лә ҡылыу дөрөҫ түгел. Гонаһынан ҡурҡып мәкрүһ ғәмәлде ҡылмаған кеше сауаплы, ҡылғаны гонаһлы булыр. Ҡаршы сығып мәкрүһ һаналған эште дөрөҫ, хәләл тигән кеше иманһыҙ булмаһа ла, гонаһлы булыр. Мөьмин үә мосолман кешегә мәкрүһ һаналған ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре түбәндәгеләр:

1. Үҙ кәйефе өсөн көйлө шиғырҙар йырлау
2. Көйлө шиғыр һәм йырҙарҙы тыңлау
3. Үҙ кәйефе өсөн музыкаль ҡоралдарҙа көйлө уйындар уйнау
4. Уйын көйҙәренә кәйефләнеп бейеү
5. Көйлө уйын тауыштарын тыңлау
6. Уйын көйҙәренә ҡул сабыу
7. Уйын ҡоралдарын һаҡлау, хатта һис уйнамаһа ла
8. Отошмайынса отош уйындары уйнап, бушҡа ғүмер уҙҙырыу
9. Ғилемгә теләге булмаған кешегә ғилем өйрәтеү
10. Ҡөрьәндән ятланған сүрә үә аяттарҙы ҡабатламайынса онотоу
11. Ҡөрьәнде мәшғүл кеше эргәһендә уҡыу
12. Ҡөрьән сүрәләре үә аяттары яҙылған ҡағыҙҙарҙы, дини китаптарҙы ҡәҙерһеҙ урынға ҡуйыу
13. Аят, йәки башҡа яҡшы һүҙҙәр яҙылған ҡағыҙҙарҙы утҡа яндырыу, хатта туҙған булһа ла
14.  Жөнөб кеше, хайзлы, нифаслы ҡатынға, тәһәрәтһеҙ кешегә Мүсхәф Шәрифте-Ҡөрьәнде тотоу, әммә тышлыҡта тотоу мәкрүһ түгел
15. Жөнөб кеше, хайзлы, нифаслы ҡатын өсөн Ҡөрьән аяттарын уҡыу. Тәһәрәтһеҙ  кешегә Ҡөрьәнде  (яттан) уҡыу дөрөҫ, жөнөб кеше, хайзлы, нифаслы ҡатындарға, ниндәй ҙә булһа доғаларҙы уҡыу дөрөҫ
16. Жөнөб, йә тәһәрәтһеҙ кешегә азан үә ҡамәт уҡыу
17. Жөнөб кеше, хайзлы, нифаслы ҡатын мәсеткә кереү
18. Мәсеттә донъяүи һүҙҙәр һөйләшеү
19. Мәсеттә донъяүи эштәр ҡылыу
20. Мәсеттә алғы сафтарға барыу өсөн кешеләр араһынан атлау
21. Мәсеттә бармаҡтарын аралаштырып, йә шартлатып, һаҡал-мыйыҡ менән уйнап, әҙәпһеҙ ултырыу
22. Мәсеттә тештәрен, танауын, ҡолаҡтарын соҡоп ултырыу
23. Мәсеттә тауышланып иҫнәү, сөскөрөү
24. Мәсеттә имам хөтбә уҡығанда, вәғәз һөйләгәндә, хөтбә үә вәғәзде тыңламайынса башҡа һүҙҙәр һөйләшеп ултырыу
25. Йомала хөтбә уҡылған сағында йома намаҙының сөннәттәрен,йәки башҡа бер нәфел намаҙы уҡыу. Әгәр хөтбә башланғансы намаҙға керешкән булһаң, уны тамамлау дөрөҫ
26. Мәсет эсендә төкөрөү, ҡаҡырыу үә танау һемгереү, тәкәббер ҡиәфәттә ғорурланып ултырыу
27. Намаҙ уҡып торған кешенең ,  пәрҙәһе булмаһа, алдынан йөрөү
28. Азан уҡылған ваҡытта кешегә сәләм биреү, йә сәләм алыу
29. Азан уҡылған ваҡытта донъяүи һүҙҙәр һөйләшеү, донъяүи эштәр эшләү
30. Ниәт ҡылып башлаған нәфел намаҙын үә ураҙаһын ғөҙөрһөҙ боҙоу
31. Ҡунаҡ килеү, йә ҡунаҡҡа саҡырылыу сәбәпле өйлә ваҡытына ҡәҙәр нәфел ураҙаһын боҙоу дөрөҫтөр.
32. Намаҙ уҡыу мәкрүһ булған ваҡытта, йәғни: ҡояш сығып килгәндә, ҡояш  төшлөккә еткән ваҡытта, ҡояш байығанда намаҙ уҡыу
33. Таң атҡандан һуң, ҡояш сыҡҡансы үә икенде ваҡыты кергәндән һуң ҡояш байығансы нәфел намаҙы уҡыу, ләкин ошо ике ваҡытта ҡазаға ҡалған намаҙҙарҙы уҡыу дөрөҫ
34. Фәҡәт йома көнө, йә шәмбе көнө хосусан ураҙа тотоу
35. Бер көн ураҙа тотҡандан һуң кистән һис ифтар ҡылмайынса икенсе көндө ураҙаға кереү
36. Ҡатын иренең рөхсәтенән башҡа нәфел ураҙаһы тотоу
37. Ғәрәфә көнөндә, Ғәйет үә тәшриҡ көндәрендә ғүмрә хажы  ҡылыу
38. Үҙенең имам булыуын яратмағындарын белгән кешегә намаҙҙа имам булып тороу
39. Жөнөб кеше тәһәрәт алмайынса аш ашау
40. Аш, йә эсемлекте һул ҡул менән тотоп ашау, йә эсеү
41. Яланбаш  көйөнсә ашау, йә эсеү
42. Бер аш мәжлесенә саҡырылмайынса барып инеү
43. Эйәһе күңелдән риза булмағанлығын белә тороп, уның ашын ашау
44. Аш мәжлесендә башҡа кешенең алдынан алып ашау
45. Аш-һыуҙы өрөп һыуытыу
46. Ашты ололамайынса тотоу
47. Был ризыҡ ҡаты булған, йә йомшаҡ булған, бешмәгән, әсе булған, тип тағамды ғәйеп итеү.
48.  Икмәкте үә башҡа тағамды танауға ҡуйып еҫкәп ҡарау.
49. Икмәктең өҫтөнә бысаҡ йә тоҙ һауыты кеүек бер нәмә ҡуйыу.
50. Икмәк һынығын табаҡ аҫтында ҡалдырыу.
51. Икмәккә бысаҡ, йә ҡул һөртөү.
52. Икмәкте бер ҡул менән һындырыу.
53. Тәкәбберлек ҡиәфәте менән таянып ултырып, йә ҡырын ятып ашау.
54. Аяҡ өҫтө тороп аш ашау, йә һыу эсеү.
55. Мәжлестәге ашты хужаһының рөхсәтенән башҡа алып китеү.
56. Йөҙтүбән ятып ашау.
57. Аш мәжлесендә насар үә ерәнгес һүҙҙәр һөйләү.
58. Табындан аш алынғансы урындан тороу.
59. Табынға бер урынға килеп ултырған кешене ҡуҙғатып, уның урынына ултырыу.
60. Аш әҙерләмәйенсә туй үә никах ҡылыу.
61. Бер кеше зәм-зәм һыуы, һөт, йә хуш еҫле бер нәмә биргәндә, кәрәк түгел, тип алмай ҡалыу.
62. Аш әҙер булып, өҫтәлгә ҡуйылғандан һуң, ашамайынса ашты көттөрөү.
63. Тәнгә зәғифлек килтерә торған нәмәләрҙе ашау.
64. Аят яҙылған ҡағыҙҙар үә доғалы бөтөүҙәр менән бәҙрәфкә кереү.
65. Өй эсендә нәжес хәжәттәрен үтәү.
66. Бәҙрәфкә яланбаш кереү.
67. Аяҡ өҫтө тороп хәжәтте үтәү.
68. Мәсет үә ҡәбергә ҡырҡ аҙымдан яҡыныраҡ ерҙә хәжәтте үтәү.
69. Бәҙрәфтә тәһәрат алыу һәм ғөсөл ҡылыу.
70. Уң ҡул менән истинжә ҡылыу.
71. Бәҙрәфтә нәжесеңә ҡарау.
72. Бәҙрәф кеүек күңел ҡарайтыусы урында зарурһыҙ оҙаҡ ултырыу.
73. Һыу өҫтөнә хәжәтеңде үтәү, йәғни нәжесеңде таҙа һыуға төшөрөү.
74. Емешле үә күләгәле ағас төбөнә, юл йә сирәм өҫтөнә хәжәтеңде ҡылыу.
75. Кеше күҙе алдында хәжәтеңде ҡылыу.
76. Бәҙрәфтә ҡиблаға ҡаршы алдың йә арҡаң менән ултырыу.
77. Асыҡ ерҙә айға йә ҡояшҡа ҡаршы алдың йә арҡаң менән ултырып хәжәт ҡылыу. Әммә ҡояш менән ай үҙҙәре күренмәһәләр, зарары юҡтыр.
78. Бәҙрәфтә хәжәт ҡылғанда һүҙ һөйләшеү.
79. Азан уҡылған ваҡытта хәжәт ҡылыу.
80. Ҡағыҙ, үлән, япраҡ кеүек ҡәҙерле нәмәләр менә истибра ҡылыу (Һөртөү)
81. Кеше алдында истибра  ҡылып йөрөү
82. Истибра ҡылып торған кешегә сәләм биреү
83. Уң ҡул менән танау һемгереү
84. Кәрәкһеҙҙән уң ҡул менән ғәүрәт ерҙәрен(оят ерҙәрен) тотоу
85. Кеше араһында ғөҙөрһөҙ елләнеү
86. Ҡырмыҫҡа кеүек бәләкәй хайуандарҙың ояларына хәжәт ҡылыу
87. Нәжес нәмәләрҙе юлға һәм урамға ташлау
88. Бәҙрәфтәге хәлдә сәләм биреү,йә алыу
89. Сәләм биргәндә, йә ҡайтарғанда башты эйеү, йә ҡулды күкрәккә ҡуйыу
90. Сәләм бирмәҫ борон һүҙ һөйләшә башлау
91. Иманһыҙ кешегә башлап сәләм биреү
92. Бер харам үә гонаһ эште ҡылып тороусыға сәләм биреү
93. Мыйыҡтың танау тапҡырындағы ерҙәрен ауыҙға керерлек ҡәҙәр итеп йөрөтөү
94. Ирҙәр һаҡалдарын киҫеп, бер тотамдан ҡыҫҡа итеп ҡалдырыу
95. Ирҙәр сәстәренең бер аҙын ҡырҡып, бер аҙын ҡырҡмай ҡалдырыу
96. Ирҙәр һаҡал үә мыйыҡтарын ҡырыу
97. Ҡатындар сәстәрен ҡырыу
98. Һаҡалдан, мыйыҡтан, сәстән ағарған сәстәрҙе йолҡоу
99. Йөҙҙән, ҡаш араһынан сәстәрҙе йолҡоу
100. Ирҙәрҙең һаҡал-мыйыҡ, сәстәрен ҡараға буяу
101. Ирҙәр ҡулына ҡына яғыу
102. Жөнөб көйөнсә сәс алдырыу
103. Жөнөб, хайзлы, нифаслы  көйәнсә тырнаҡ киҫеү
104. Тырнаҡты теш менән тешләп алыу
105. Тырнағын оҙон итеп еткереп, ҡырҡ көн ҡәҙәр киҫмәйенсә тороу
106. Алына торған сәс-йөндәрҙе ҡырҡ көн ҡәҙәр алмайынса йөрөү
107. Тырнаҡтарҙы, сәстәрҙе, ҡәҙерһеҙ ергә ташлау
108. Ҡатындар сәсенә сәс ялғау
109. Матур үә бәләкәй генә күренһен өсөн теште игәү
110. Ҡатындар ғөмүми баҙар мунсаһына барыу
111. Ҡатындарҙың урамға тышҡы яҡтан яҡшы үә зиннәтле кейемдәр кейеп сығыу
112. Тәнгә, тире аҫтына төрлө биҙәк төшөрөү
113. Ҡатындарға хәләл ирҙәренән үә ҡәрҙәштәренән башҡа сәфә     ргә сығыу
114. Ышанмаһа ла, киләсәктәге эште юраусыға ҡаратып ҡарау. Әммә  уның киләсәктән хәбәр биргән һүҙенә ышаныу-харамдыр
115. Зарур булмаған урында Аллаһы Тәғәләнең исемен ҡулланыу
116. Һатыусы малының яҡшылығы тураһында ант итеү, хатта яҡшылығы хаҡ булһа ла.
117. Иманһыҙ кешеләр генә кейә торған кейемдәрҙе кейеп йөрөү
118. Сабый ир балаларға ебәк кейемдәр кейҙереү
119. Кейем-һалымды нәжесле үә шаҡшы көйөнсә кейеп йөрөү
120. Кеше ғәжәпләнеп көлөрлөк бик яҡшы, йә бик насар кейемдәр кейеү
121. Салбар балағын тәкәбберлек сәбәпле шайтан ашығынан түбән һәлендереп йөрөү
122.  Ирҙәр ҡып-ҡыҙыл, йә һап-һары кейем кейеү
123. Үлһәм ине, тип үлем теләп доға ҡылыу
124. Донъяла бик оҙаҡ тороуыңа, күп эштәр ҡылыуыңа өмөтләнеп йөрөү
125. Ваба үә тире  ауырыуы кеүек йоғошло сир  булған ҡаланан ауырыуҙан ҡасып сығып, икенсе ҡалаға китеү. Сөнки Аллаһы Тәғәләнең  ҡазаһынан ҡасыу үә сирҙе таратыу ихтималы бар
126. Ваба үә тире  ауырыуы кеүек йоғошло үә хәүефле  ауырыу булған ҡалаға барып кереү
127. Табибһыҙ ҡалала, йә ауылда тороу
128. Йоғошло ауырыулы кешегә өс аршиндан артыҡ яҡын килеү
129. Мәйеттең яҡшылыҡтарын әйтеп, маҡтай-маҡтай артынан илап барыу
130. Үҙ һүҙен аҫта ҡалдырмаҫ өсөн хаҡ һүҙгә ҡаршы килеү
131. Хәҡиҡәтте белмәйенсә, үҙе ҡылған эште хаҡ һүҙ итеп һөйләү
132. Үҙендә булмаған яҡшылыҡтар менән маҡтаныу
133. Бер кешене унда булмаған яҡшылыҡ менән арттырып маҡтау
134. Кешене көлдөрөү өсөн ялған һүҙҙәр ҡатыштырып, уйын-көлкөлө һүҙҙәр һөйләү
135. Кеше ояла торған әҙәпһеҙ, сирҡанғыс һүҙҙәр һөйләү
136. Кешенән бер йомош үтенгәндә Аллаһы Тәғәлә хаҡы өсөн, тип һорау
137. Кешенең биргән бүләген, саҙаҡаһын әйтеп хурлау
138. Аллаһы Тәғәлә хаҡы өсөн, тип үтенгән кешенең үтенесен ҡылмай ҡалыу
139. Файҙалы һүҙҙе кәрәктән артығын һөйләү
140. Донъяға ла, әхирәткә лә файҙаһы булмаған һүҙҙәр һөйләү
141. Бурыс, йә башҡа йомош һорағанда, “зинһар, бир инде”, тип ҡат-ҡат һорап йөҙәтеү
142. Һүҙем матур булһын тип, тәкәллефләнеп (яһалма ҡыланып) һөйләү
143. Һис кемгә зарары теймәй торған ялған һүҙҙәр һөйләү
144. Һүҙ яйы үә яуызлыҡ менән кешенән көлөү
145. Сәбәпһеҙ күп көлөү
146. Тимер, еҙ,  баҡыр үә таш йөҙөктәр кейеү
147. Кеше, йә хайуан һүрәттәрен өйҙә күҙ алдында тотоу
148. Өй эсендә эт аҫрау
149. Залим түрәләрҙе тәғҙыйм ҡылыу
150. Ата-әсә, остаз һәм ғалим кешенән башҡаларҙың ҡулын үбеү
151. Үҙеңә үҙең яуыз доға ҡылыу
152. Бәләкәй балаға бер нәмә биреүҙе  вәғәҙә ҡылып та, һуңынан бирмәй ҡалыу
153. Эт, байғош, ярғанат, ҡарлуғас кеүек ите мәкрүһ булған хайуандарҙың итен ашау
154. Хайуандарҙың эсәген, ҡарындарын ашау
155. Хайуанды үтмәҫ бысаҡ менән боғаҙлау
156. Хайуанды кис үә төндә боғаҙлау, йә аулау
157. Бысаҡты хайуанды ятҡырғас үткерләү
158. Бысаҡты хайуандың алдында күрһәтеп үткерләү
159. Хайуандың муйыны уртаһындағы аҡ тамырына тиклем киҫеү
160. Боғаҙлағанда хайуандың муйынын бөтөндәй киҫеп бөтөрөү
161. Хайуандың бәләкәй, йәш  балаһын һатып, йә һуйып үҙенән айырыу
162. Хайуанды муйынының арт яғынан, елкә тарафынан боғаҙлау
163. Боғаҙланған хайуандың йәне сыҡмайынса, уны тунай башлау
164. Хайуанды ҡибла тарафынан башҡа яҡҡа ҡаратып боғаҙлау
165. Хайуандарҙы һөт бирә торған, йәғни һауа торған ваҡыттарҙа боғаҙлау
166. Быҙау,бәрәс, йә себеш кеүек ҡош- хайуандарҙы һуйып, йән ҡыйыу
167. Бала табырға яҡынлашҡан хайуанды боғаҙлау
168. Кәйеф өсөн, ғүмер уҙҙырыу өсөн хайуан аулау
169. Дөйәне муйынының башына яҡын ерҙән боғаҙлау
170. Дөйәнән башҡа хайуанды муйынының күкрәгенә яҡын ерҙән боғаҙлау
171. Хайуандың ҡолағын, танауын, мөгөҙөн киҫеп, йәки тәнен яндырып билге һалыу
172. Тәрбиә ҡылырға көсө етерлек кеше сәбәпһеҙ  өйләнмәү
173. Ғөҙөрһөҙ үә сәбәпһеҙ ҡатынды талаҡ ҡылыу
174. Бер дуҫлашҡан кеше менән сәбәпһеҙ дуҫлыҡты өҙөү
175. Харам эштең ҡылыныуына ҡарап, тамаша ҡылып тороу
176. Заруратһыҙ фәсиҡ кешеләр менән мәжлестәш булыу
177. Харам эште ҡылырға йөрөй, тип түһмәт (ғәйепләү) ҡылырлыҡ ерҙәрҙә күп йөрөү
178. Юлда тапҡан малдың эйәһен эҙләүҙән ҡурҡып, алмайынса китеү
179. Малдың хәләллеге шөбһәле кешенең ашын ашау
180. Хәләллеге шөбһәле булған өйҙә тороу
181. Хәләллеге шөбһәле булған кейемдәр кейеү
182. Хәләллеге шөбһәле булған малдар менән файҙаланыу
183. Таң атҡандан һуң, ҡояш сыҡҡансы үә икенде менән аҡшам араһында, аҡшам менән йәстү араһында йоҡлау
184. Йоҡлағанда йөҙтүбән ятып йоҡлау
185. Аяғыңды ҡиблаға табан һуҙып йоҡлау
186. Китапҡа баш терәп йоҡлау
187. Балаларҙың  береһен артыҡ ҡәҙерләү. Әммә һабаҡ уҡығаны, итәғәтлелеге өсөн булһа, башҡаларҙы ғибрәтләндереү сәбәпле — дөрөҫ
188. Ҡазый , йә хакимдың низағлашҡан ике кешенең береһенә артығыраҡ илтифат (яҡшылыҡ) күрһәтеүе
189. Рөхсәтһеҙ бер кешенең баҡсаһына кереп йөрөү
190. Хужаһынан һорамайынса, уның малы менән ҡулланыу, хатта һуңынан ҡайтарып бирһә лә
191. Ҡатын иренең йорт хеҙмәттәрен эшләргә иренеү
192. Бай кешеләрҙе байлыҡтары арҡаһында артыҡ тәғҙим ҡылыу
193. Хаҡы тағы ла күтәрелһен өсөн йыйған ашлыҡты һатмай тороу
194. Ҡалаға килә торған малды, ҡалала ҡиммәткә һатыу өсөн ҡаршы сығып алыу
195. Бер ҡалала кәрәкле малды табыш күплегенә ҡыҙығып, икенсе ҡалала һатыу
196. Малды һауыты менән үлсәп, һауыт ауырлығын да хисаплап һатыу
197. Алыусыны алдау өсөн һатыуҙа ҡатнашмаған кеше килеп, тауарға артығыраҡ баһа биреп китеү
198. Һатып алынған малды эйәһе кире ҡайтармаҡсы булғанда үҙе алған хаҡтан артығыраҡ һатыу
199. Алыусы үкенеп һатып алған малын кире ҡайтармаҡсы булғанда, һатыусы үҙе һатҡан малының хаҡын кәметеп алыу
200. Бер һатыусы алыусыға малын күрһәткәндә  икенсе һатыусы үҙ малын килтереп күрһәтеү
201. Алыусы бер малдың хаҡына килешеп торған саҡта икенсе кеше артыҡ хаҡ тәҡдим итеү
202. Бер ҡыҙға яусы ебәрелгәнен белә тороп, икенсе кеше лә яусы ебәреү
203. Малды һатҡанда, йә алғанда һатыуға ҡатнашы булмаған бер шарт ҡуйыу
204. Ҡуй, йә һыйырҙы ҡиммәтерәккә һатыу өсөн бер-ике көн һаумай тороу
205. Зәкәт үә ғөшөр өсөн малдың насар үә яманырағын һайлап биреү
206. Ҡөрьән уҡыу, вәғәз һөйләү өсөн һатыулашып аҡса алыу
207. Үҙеңә зарар килтерә торған эштәрҙә артыҡ йомшаҡ булыу
208. Көсө етмәҫлек эшкә асыу менән, батырсылыҡ ҡылып тотоноу
209. Насар кешеләргә үә һүҙҙәргә  тап килеү сәбәпле бер эште насарлыҡҡа юрап шомланыу
210. Кеше араһында башын тилегә һалып, тиле кешеләр кеүек ҡыланып йөрөү
211. Кеше алдында оялмайынса сирҡанғыс эштәр ҡылыу
212. Хәләл ниғмәттәр менән файҙаланыуҙан үҙен мәхрүм ҡалдырыу
213. Үҙе белә алмаҫлыҡ эштәрҙә белеүҙе дәғүә ҡылыу
214. Кешене оялтыу өсөн бер мәсьәлә һорау
215. Кешеләр араһында ике кеше йәшерен һүҙ һөйләшеү
216. Бер кешенең яңылыш эш ҡылғанын күргәс, унан көлөү
217. Оло кешеләр алдында уларҙан уҙып һүҙ һөйләү
218. Оло кешеләр алдында ҡысҡырып һәм күп көлөү
219. Бер кеше һүҙен тамам ҡылғансы, икенсе кеше  һүҙ башлау
220. Оло кешеләрҙе уҙып алдан йөрөү
221. Хеҙмәт хаҡын тәғәйен һөйләшмәйенсә, кешене хеҙмәткә ялғау
222. Ҡулында аҡсаһы була тороп бирәсәк бурысын бирмәйенсә, үҙ ҡулында тотоу
223. Бурыслы кешенең ҡулындағы аҡтыҡ малын алып, бурысын түләтеү
224. Маҡтаныу, донъя рәхәте өсөн генә мал йыйыу
225. Өйҙө бик бейек итеп эшләтеү
226. Өйҙө ғәҙәттән тыш биҙәкләү
227. Фәлән маҡсудым булһа, фәлән эш ҡылырмын, тип күп нәҙер әйтеү
228. Күңелеңде шәфҡәтһеҙлек, мәрхәмәтһеҙлеккә өйрәтеү
229. Мәйетте зыяратҡа күтәреп бармайынса, арбаға һалып барыу
230. Мәйеткә йыназа намаҙын мәсет эсендә уҡыу
231. Мәйетте ҡәбер эсенә ҡуйғансы ергә ҡуйыу
232. Ләхедте төшкән кирбес,йә ағас менән уратыу
233. Ике кешене зарурһыҙ бер ҡәбергә күмеү
234. Мәйет үә йыназа янында көлөп һөйләшеү
235. Мәйетте ҡәбергә аҡшамдан һуң күмеү
236. Ҡатындар йыназа артынан барыу
237. Ҡәбер өҫтөндә, йә ҡәбер янында намаҙ уҡыу
238. Ҡатын-ҡыҙ зыяратҡа кереп йөрөү
239. Ҡәбер өҫтөнә төндә ут яндырып ҡуйыу
240. Ҡәберҙәрҙе тапау, өҫтәренә ултырыу
241. Ҡәбер өҫтөндә үҫкән үлән, сәскә үә емештәрҙе алыу
242. Ҡәбер өҫтөнә өҫтө түбәле бина яһау
243. Мәйет булған бүлмәлә, мәйет янында аш ашау
244. Ҡибла, йә дини китаптар, икмәк тарафына аяҡ һуҙып ултырыу
245. Ҡәберҙәр янында аш ашау
246. Яҡшы һүҙҙәр яҙылған ҡағыҙҙарҙы ҡәҙерһеҙ итеү
247. Туҡтап торғанда ат өҫтөндә атланып тороу
248. Сәфәрҙән өйөнә ҡайтҡанда, зарурһыҙ төндә ҡайтып кереү
249. Тауышы үә һайрауы илә кәйефләнеү өсөн ситлектә ҡош аҫрау
250. Тапҡан аҡсаһын харамға тота торған кешегә саҙаҡа итеп аҡса биреү. Әммә ашарлыҡ ҡәҙәр икмәк үә аш биреүҙең заруры юҡтыр
251. Бер вәғәҙә ҡылып биргән нәмәһен кире ҡайтарып алыу
252. Шәриғәттә риүәйәт булмаған әфсен доғалар уҡып, кешене,йә бер нәмәне өшкөрөү
253. Мөхәббәт яҙыуы,тип ялған бөтөүҙәр тағып йөрөү
254. Күҙ,йә ен зәхмәте теймәһен тип, әфсендәр һәм ағастар тағып йөрөү
255. Зарур булмағанда ҡатын-ҡыҙ тауышын тыңлау
256. Зарур булмайынса, махрам булмаған ҡатын-ҡыҙҙар менән һүҙ һөйләшеү
257. Йәш кеше ҡарсыҡ ҡатынды , йәки бала тапмай торған ҡатынды никахлап алыу
258. Ҡыҙ баланы ҡарт, йә бик йәмһеҙ ҡиәфәтле кешегә никахлап биреү
259. Зарурһыҙ харам нәмәләр менән дауаланыу
260. Бәлиғ  ҡыҙҙы үҙе риза булған кейәүенә сәбәпһеҙ бирмәй үә никахламай тороу
261. Ауырыуҙы көсләп ашатыу үә эсереү
262. Ҡунаҡты ҡыҫтап үә көсләп ашатыу
263. Бәлә үә зарар  күреү сәбәпле заманды үә йылды һүгеү
264. Балаға мәғәнәһеҙ,йә сирҡанғыс мәғәнәле исем ҡушыу
265. Балаға бик артыҡ маҡтауҙы аңлата торған исем ҡушыу
266. Мөхәммәт исемле кешеләргә Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһиссәләмдең исеменә кинәйә (аҫтыртын көлөү) ҡылыу
267. Шағбандың утыҙынсы көнөндә  Рамазан башы икәнлеге мәғлүм булмағанда, Рамазан ураҙаһы тип ниәтләп ураҙа тотоу
268. Хаж айҙары кермәҫ борон, хаж ниәте менән ихрам ҡылыу
269. Асыуы килеп, дошман булыу ихтималы булған кешегә шәриғәт бойорған эштәрҙе бойороу, йәки шәриғәт тыйған эштәрҙән тыйыу
270. Ҡояш сыҡҡансы һатыу итә башлау
271. Боғаҙлағандан һуң эсендәге нәжестәре әрселмәйенсә бер тәүлек торған хайуандың итен ашау
272. Нәжес ашай торған хайуандың итен, йә һөтөн ашау. Әгәр дөйәне ҡырҡ, һыйырҙы егерме, ҡуйҙы ун, тауыҡты өс көн ябып ҡуйып, таҙа ниғмәттәр генә ашатып торһаң, әүүәлдә нәжес ашаған булһалар ҙа, иттәре лә, һөттәре лә таҙа булыр
273. Ҡунаҡ һыйлау өсөн үҙе һис ашамай торған аштар әҙерләү
274. Ата хайуанды бер кешенең ана хайуаны менән күрештергәне өсөн хаҡ алыу
275. Ит менән тере хайуанды алыштырыу
276. Самаһын тубал менән үлсәп ҡарамайынса, бер ашлыҡты шул енестән булған икенсе ашлыҡ менән алыштырыу
277. Үҙ кәрәгенән артыҡ һыуҙы кешегә һатып биреү
278. Хаҡиҡи сәбәпһеҙ ҡатын иренән айырырға талаҡ һорау
279. Бүләк үә һәдийәне артығы менән ҡайтарып алыу ниәте менән биреү
280. Күгәрсен осороп уйнау
281. Бер кешене урынынан ҡуҙғатып, уның урынына ултырыу
282. Йәнәшә ултырған кешеләрҙе айырып, араларына кереп ултырыу
283. Йәнәшә килгән ике ҡатындың араларынан сығыу
284. Мәйетте маҡтап, ҡәбер өҫтөндә таш яҙып ҡуйыу
285. Кеше хаҡы ҡатышыу ихтималы булған кәсептәр менән кәсеп итеү
286. Кеше маҡтауына ҡыҙығып, хафәтләнеп бер эш ҡылыу
287. Йүләр кешене  ҡыҙыҡ өсөн маҡтаған булып йүләрләндереү
288. Йүләр кешеләр кеүек үҙ-үҙен маҡтау
289. Бер эште фәлән кешенең асыуын килтереү өсөн эшләү
290. Ауырыу кеше янына яҡшы кейемдәр кейеп, биҙәнеп кереү
291. Бер кешенең ҡайғылы эшен һорашып иҫенә төшөрөү
292. Ауырыу кешене “ауырыуың бик ҡурҡыныс икән”, тип ҡурҡытыу
293. Ауырыуҙы күп һөйләштереү үә янынды оҙаҡ ултырыу
294. Мәшғүл кешенең өйөнә кереп, йә уның өйөндә күп һөйләшеп ултырып уны борсоу
295. Ҡарсығаны ауларға өйрәткәндә тере ҡошто тоттороп ғазапландырыу
296. Ҡатыны ҡыҙ бала тапҡаны өсөн ҡайғырыу
297. Хайуан аулау менән кәсеп үә хәрәкәт ҡылыу
298. Ҡылыуы сөннәт булған бер ғәмәлде ҡылмай ҡалдырыу
299. Ғибәҙәттәрҙең эсендә мәкрүһ булған эштәрҙе ҡылыу. Мәҫәлән: Тәһәрәт алғанда ун төрлө эш мәкрүһ, намаҙ уҡығанда- 80, ураҙалағы кешегә- 10  төрлө эште ҡылыу мәкрүһтер

 

 

Мөстәкрәһ ғәмәлдәр

Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәд ғәләйһиссәләм ҡылыныуын яратмаған ғәмәлдәр- мөстәкрәһ ғәмәлдәр. Дәхи әүүәлге изге ғалимдар ҙа уны ҡылыуҙы мәғҡул күрмәнеләр. Мөстәкрәһ ғәмәлде ҡылыу бик ҙур гонаһ булмаһа ла, бәләкәй гонаһтарҙан, олуғ әҙәпһеҙлектән һанала. Мөьмин мосолман кешеләргә ҡылыуы мөстәкрәһ булған ғәмәлдәрҙең мәшһүрҙәре 60:

1. Ашты эҫе көйөнсә ашау үә эсеү
2. Һыуҙы бик һыуыҡ көйөнсә эсеү
3. Бер юлы төрлө-төрлө күп аштар ашау
4. Кешенең ашағанын ҡарап тороу
5. Ашағанда ҙур-ҙур ҡабып ашау
6. Мәжлестә аш килтерә торған тарафҡа ҡарап тороу
7. Ашты табаҡтың уртаһынан алып ашау
8. Ҡапҡан ризығыңды ауыҙыңдан сығарыу
9. Ашты яҡшы сәйнәмәй йотоу
10. Аш ашағанда күп һөйләшеү
11. Аш өҫтөнә ҡул һелтәү
12. Башты табаҡ өҫтөнә ҡуйып ашау
13. Һыуҙы туҡтамайынса бер юлы эсеп бөтөү
14. Һыу буйына килеп, һыуҙы ятып эсеү
15. Ҡараңғы ерҙә ашау
16. Ашағанда, эскәндә аш үә һыу өҫтөнә өрөү
17. Аш ашай башлағас, бер аҙ туҡтап тороп, йәнә дауам итеү
18. Асыҡмаҫ  борон аш ашау
19. Ҡурғаш, еҙ үә баҡыр һауыттарҙан аш ашау үә һыу эсеү
20. Һауыттың китек еренән ағыҙып һыу эсеү
21. Һауыттың тотҡаһы турыһынан һыу эсеү
22. Баҙарҙа халыҡ араһында үә урамда ашап ултырыу
23. Һуған үә һарымһаҡ ашап кеше араһына сығыу
24. Баҙарҙа кеше күҙе төшкән тағамды йыумайынса ашау
25. Теш араһындағы тағамды алып йотоу
26. Ҡулы һәм ауыҙы майлы көйө йөрөү, йоҡлау
27. Үҫеп етмәгән емештәрҙе ашау
28. Ҡомған ауыҙынан бер аҙ ағыҙмайынса һыу эсеү
29. Эсе күренмәй торған һауыттарҙан һыу эсеү
30. Йоғошло ауырыулы кешегә күп ҡарап тороу
31. Иҫнәгәндә, йүткергәндә, сөскөргәндә күп тауыш сығарыу
32. Ауыҙҙы ҡапламай иҫнәү
33. Үҙ ихтиярынан тауыш  менән кикереү
34. Аяҡтарҙы береһен бере өҫтәнә ҡуйып һелкендереп ултырыу
35. Бармаҡ шартлатыу
36. Ҡул бармаҡтарын аралаштырып ултырыу
37. Йөрөгәндә тирә-яҡҡа күп ҡаранып йөрөү
38. Башмаҡты бер генә аяҡҡа кейеп йөрөү
39. Салбарҙы аяҡ үрә тороп кейеү
40. Һаҡалды артыҡ оҙон итеп үҫтереү
41. Ҡояшҡа ҡаршы ҡарап бик оҙаҡ ултырыу
42. Ҡояш менән күләгә араһында ултырыу
43. Икенде менән аҡшам араһында яҙыу үә уҡыу
44. Һәләк булыу ҡурҡынысы янаған юлға  сәфәргә сығыу
45. Йөҙә белмәй торған кешегә һыу кәмәһенә ултырып, һыу сәфәренә сығыу
46. Йығылып төшөү ихтималы булған ерҙә йоҡлау
47. Уҫал кешеләрҙән, йыртҡыс хайуандарҙан ҡурҡыныс янаған урындарҙа тереклек итеү
48. Йә тибә,йә һөҙә, йә тешләй торған хайуандарға яҡын барыу
49. Төндә яңғыҙ бер өйҙә йоҡлау
50. Кәрәкһеҙ ҡылыс үә хәнжәрҙе ҡулдан ҡулға йөрөтөү
51. Уттарҙы һүндермәйенсә йоҡларға ятыу
52. Ҡамыш, урман ағасы менән ауыҙҙы таҙартыу
53. Ашлыҡтарҙы төндә урыу
54. Ағастан емештәрҙе төндә йыйыу
55. Тире иләү, ҡан алыу, хайуан боғаҙлау кеүек бысраҡ эштәр менән кәсеп ҡылыу
56. Ҡунаҡты һыйлау өсөн бурысҡа алыу
57. Үҙеңдән фәҡирерәк кешенең биргән саҙаҡаһын алыу
58. Тағамды зарурһыҙ бысаҡ осо менән алып ҡабыу
59. Хаҡ һүҙ булһа ла, тыңлаусылар ялғанға һанарлыҡ һүҙҙәрҙе зарурһыҙ һөйләү
60. Сөннәткә яҡын ғәмәлдәрҙе ҡылмаҫҡа ғәҙәтләнеү

 

 

Һүҙлек

Абруй- ҡәҙер-хөрмәт, дәрәжә

Аҡшам- эңер ваҡыты, кис

Аманат- ышаныслылыҡ

Арзу- теләк, ынтылыш

Афәт- бәлә-ҡаза, зыян

Аят-Ҡөрьәндәге сүрәләрҙең иң бәләкәй өлөшө

Батыл-яңылыш, хата, буш эш

Бидғәт- яңылыҡ

Бихисап-хисапһыҙ, күп

Бәғзе- ҡайһы бер

Бәддоға- яман теләк, ҡарғыш

Бәлиғ- үҫеп еткән, етешкән

Вариҫ-үлгән кешенең малына хужа булыусы

Витр- парһыҙ, яңғыҙ намаҙ

Вәғәз-өгөтләп, өндәп һөйләнгән һүҙ

Вәжиб-эшләнергә тейешле булған

Ғанимәт- ҡулға төшөрөләгән мал (трофеи)

Ғөсөл- бөтә тәнде йыуып ҡойоноу

Ғәүәм- төркөм

Ғәрәфә көнө- Ҙулхиджә айының туғыҙынсы көнө

Ғәүрәт-енес ағзаһы (примечание переводчика-тәндең ҡапланырға тейешле булған ағзалары)

Доға-өндәү, саҡырыу, теләү, ялбарыу

Дәфен- ергә күмеү

Зәкәт- фәҡирҙәр файҙаһына түләнергә тейешле һалым

Зәм-зәм- Мәккә ҡалаһында Кәғбә янындағы изге ҡойоноң исеме

Иғтиҡад-ышаныу

Изһар-асыҡ

Имам-етәксе, баш кеше

Ифтар-ураҙала ауыҙ асыу

Истибра- бәүелдән һуң йыуыныу

Истинжә- хәжәт үтәгәндән һуң таҙарыныу

Йәмғиәти хайрия- изге эштәр башҡарыусы ойошма

Жиһад- дин өсөн һуғыш

Жәсәд- кәүҙә

Кәбих-сирҡанғыс

Кәғдә- намаҙҙа ултырыу

Ҡәһүә- кофе

Ҡибла-намаҙ ваҡытында мосолмандар йөҙҙәрен йүнәлтә торған тараф

Ҡиәмәт- үлгәндәр тереләсәк көн, олуғ һәм ҡурҡыныс ҙур хөкөм итеү көнө

Матәм-ҡайғылы булыу

Миғраж- күккә ашыу

Мизан-үлсәү, ғәҙеллек үлсәүе

Михраб-мәсет түрендә стенала эскә табан уйылып ҡибла тарафын күрһәтеп тороу өсөн яһалған урын

Мәхлүҡ-йән эйәһе( присечание переводчика- Аллаһ Тәғәлә яралтҡан йәнле, йәнһеҙ бөтә нәмә-)

Нифас-ҡатындың бала тыуҙырғандан һуң ҡан ағыуы

Сүрә- Ҡөрьәендең бүлектәре

Талаҡ— ир менән ҡатын айырылышыуы

Тәғбир- төш юрау

Тәҡдир-яҙмыш

Таравих- Рамаҙан айында көндәлек фарыз намаҙҙарынан тыш өҫтәлмә рәүештә уҡыла торған намаҙҙар

Тәкбир- Аллаһу Әкбәр тип әйтеү

Тәҡрар- ҡабатлау

Тәҡүә- Аллаһы Тәғәлә юлында ихлас күңелдән хеҙмәт итеүсе (примечание переводчика-Аллаһы Тәғәлә ҡушҡанды ҡылыу, тыйғанынан тыйылыу )

Тәжвид-Ҡөрьән уҡыу ҡағиҙәләре

Тәһлил-Ләә иләәһә илләЛлаһ тип әйтеү

Фарыз-һис сикһеҙ үтәлергә тейеш бурыс

Фәсиҡ-динһеҙ, боҙоҡ әхлаҡлы, юлдан яҙған

Фәрсәх-оҙонлоҡ үлсәме

Хафиз-Ҡөрьәнде яттан белеүсе

Хажи- Мәккәгә барып хаж ҡылған кеше

Хөтбә-минбарға баҫып вәғәз һөйләү

Хәҙрәт- имам, ололап мөрәжәғәт итеү

Шаһид-берәй эште күреп ҡалыусы

Шимәл-төньяҡ

Шифаһийә-телдән һөйләнгән

Шамаил-дини эстәлекле яҙыу, изге урындарҙың рәсеме

Шәреҡ-көнсығыш

Шәжәрә-ағас,  нәҫел ағасы

Әл-ҡисса- ҡисса

Әхирәт- Ҡиәмәттән һуңғы мәңгелек тормош

Өлфәт-килешеп йәшәү, берҙәмлек

Яһил-наҙан